تحلیل تضمین‌های محمدتقی مظفرکرمانی از مثنوی مولوی در تفسیر عرفانی بحرالاسرار

عرفان اسلامی

دوره 19، شماره 72، تیر 1401، صفحه 185-204   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مینا خادم الفقرا^*

دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگر عرفان و فلسفه اسلامی، مدرس دانشگاه آزاداسلامی و دانشگاه فرهنگیان. نویسنده مسئول [e-mail]

چکیده

ادبیات کهن فارسی و آثار شاعران و نویسندگان قرون متقدم، همواره موردتوجه عموم ادب­دوستان،  شاعران و نویسندگان متاخر قرارگرفته­است. در این باره آثار دوران زندیه و قاجار، به­علت رویکرد تقلیدی کمتر موردتوجه­اند و این بی­توجهی، باعث­می­شود بسیاری از معارف آن دوره در پرده ابهام باقی­بماند. با وجود این در دوران یادشده، آثاری یافت­می­شوند که از جهات بسیاری شایان اهمیت هستند. یکی از آثار عرفانی ارزشمند در دوره قاجار، مثنوی بحرالاسرار است. این مثنوی، تفسیر عرفانی منظومی از سوره مبارکه حمد است که با تأسّی به دیدگاه وحدت­وجودی شیخ­اکبر، محی­الدین ابن­عربی، به نظم کشیده­شده­است. این مثنوی سروده محمدتقی مظفرکرمانی از اطباء، علما،  فقها و عرفای بزرگ اوایل دوره قاجار است. مظفرکرمانی در این اثر کوشیده­است تفسیر سوره مبارکه حمد را براساس نگرش فلسفی عرفانی "وحدت وجود" به نظم در­آورد. این اثر در بحر رمل مسدس محذوف ( وزن مثنوی مولوی) سروده­شده­است. در سراسر این مثنوی که حدود پنج­هزار بیت است، ضمن توجه فراوان به آیات قرآن، احادیث، ادعیه و خطبه­ها، تلمیحات زیاد و نیز تضمین­هایی از اشعار مولانا به­چشم­می­خورد. نگارنده در این مقاله ضمن معرفی منظومه و سراینده آن، به بررسی تاثیر ابیات مثنوی مولوی و  تضمین­های محمدتقی مظفرکرمانی  از آن می­پردازد و می­کوشد تاثیر این ابیات را بر هدف ناظم اثر بازنماید.

کلیدواژه‌ها

بحرالاسرار؛ محمدتقی مظفرکرمانی؛ مثنوی مولوی؛ تفسیرعرفانی؛ سوره حمد

مراجع