مولفه‌ها و مبانی نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان سعودی درغرب آسیا (2020-2015)

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 6، دوره 14، شماره 50، اردیبهشت 1401، صفحه 86-101   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pir.2022.1956305.3484

نویسندگان

مه سیما عبداللهیان^* ؛ مصطفی بروجردی

دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه

چکیده

عربستان سعودی بعد از تحولات منطقه‌ای موسوم به بهار عربی و خیزش‌های مردمی در جهان عرب، با احساس تهدید از تحولات نوین، ایجاد تغییراتی در راهبرد منطقه‌ای خود را آغاز کرد؛ بخش بزرگی از تغییرات ایجاد شده در رویکرد منطقه‌ای عربستان با پادشاهی ملک سلمان و به‌خصوص قدرت گرفتن محمد بن سلمان در ارتباط بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل چگونگی شکل‌گیری نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان سعودی این سوال را مطرح کرده است که: «نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان دارای چه ویژگی‌ها و مولفه‌هایی می‌باشد و سازوکارها و ابزارهای تحقق آن کدام‌اند؟» با استفاده از روش مطالعه توصیفی و کتابخانه-ای و به عنوان پاسخی احتمالی، پژوهش این فرضیه را مطرح می‌کند که نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان در محیط پیرامونی خود مبتنی بر «برتری‌جویی سخت و نرم»، «تعریف شدن به‌عنوان بازیگر برتر منطقه‌ای در جهان عرب و «موازنه‌سازی در منطقۀ خاورمیانه» است و پژوهش چنین نتیجه می‌گیرد که عربستان با وجود موانعی که وجود دارد، استقرار این نظم را از طریق ایجاد اتحاد و ائتلاف با کشورهای منطقه، جذب حمایت‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی و تقویت تسلیحات و توان نظامی خود دنبال می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عربستان سعودی؛ غرب آسیا؛ نظم منطقه‌ای؛ اتحاد وائتلاف؛ موازنه‌سازی

مراجع

براهیمی، نبیالله،(1386،)«تأملیبر مبانیو فرهنگ مکتب کپنهاگ»،فصلنامةسیاست خارجی،سال بیست ویکم،شماره2،صص439-458.

-احمدی، حمید (1395)،«مجموعة مقالات اولینکنفرانس امنیتی تهران: نظم امنیتی منطقهای در غرب آسیا (جلد دوم)»، ویراستةسیدجلالدهقانی فیروزآبادی و بهزاد

احمدی لفورکی، تهران: مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران.

-احمدیان، حسن،(1397،) عربستان سعودی: تحولات، چالش ها و چشم انداز، ویراستة مهدی شاپوری و یاسرنورعلیوند، تهران:پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

-اسدی، علیاکبر،(1396،)«سیاست خارجی عربستان سعودی: منابع، اهداف و مسائل»، فصلنامة مطالعات راهبردی،20(1،)صص107-133.

-اسدی، علیاکبر،(1397،)«عربستان سعودی و نظم منطقهای: ازهژمونیگراییتاموازنه سازی»،مجلة جستارهای سیاسی معاصر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،9(3،)صص27-52.

-بوزان، باری (1390،)«ایالاتمتحدهو قدرت بزرگ: سیاستهای جهانی در قرن بیستویکم»، ترجمة عبدالمجید حیدری، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

-بوزان، بری، ویور، الی (1388،) مناطق و قدرت ها: ساختار امنیت بین الملل، ترجمة رحمان،قهرمان پور، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

-پرتو، امین،(1397،) عربستان سعودی: تحولات، چالش ها، چشم انداز،ویراستةمهدی شاپوری، یاسر نورعلیوند، تهران:پژوهشکدةمطالعاتراهبردی. -حاجییوسفی،امیرمحمد،(1383،)«آمریکاوعربستانپسازاشغالعراق:سیاستپیشگیری دموکراتیک»،فصلنامةعلمی ترویجیمطالعاتخاورمیانه،22(1،)صص27-46.

-زراعتپیشه، نجف،(1384)، برآورد استراتژیک عربستان سعودی،تهران: موسسه فرهنگی ابرار معاصر. -سلمانی،(1385،)«اصول و مبانی تحلیل امنیت؛یافتههاوکاستیهایمکتب کپنهاگ»، گفتگوی علمی، ماهنامةنگرش راهبردی،78(2،)صص139-154.

-شهاب، سلام جبار،(2012،)«الدولة الریعیة وصیاغة النظم الاقلیمیة (دول الخلیج انموذجاً)»،مجلة السیاسیة و الدولیة، الجامعة المستنصریة، العدد21.

-صادقی، حسین و احمدیان، حسن،(1389)،«عربستان سعودی: از هژمونی نفتی تا رهبری منطقهای»، فصلنامة بینالمللی روابط خارجی،2(3،)صص137-170.

-عبدالشافی، عصام،(2016،)السیاسة السعودیة و القضایا الاقلیمیة (الجزء الاولک نشاه و تأسیس العلاقات الامریکیة–السعودی،)دراسات سیاسیة،2مایو2016، المعهد المصری للدراسات السیاسیة و الاستراتجیة 112/ فصلنام ة تحقیقات سیاسی و بین المللی  شمارة 50  بهار 1401

-قهرمان پور، رحمن،(1399،) رقابت نظم های منطقه ای در غرب آسیا: نظم مطلوب ایران، عربستان و ترکیه،تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات بینالملل ابرار معاصر تهران.

-کعب، احمد،(1398،) رئالیسم سعودی: مطالعه ای در روابط بین الملل،تهران: جوینده. -مددی، جواد،(1396) ، مشق شلیک: روند و آثار ائتلاف های عربستان علیه ایران،تهران: مؤسسة اندیشهسازان نور. -همتیگلسفیدی،حجتالله،(1388،) حضور ناتو در کشورهای جانشین شوروی؛ ریشه ها و عوامل: با تأکید بر منطقه آسیای مرکزی،کتاب مجموعه مقالات پانزدهمین همایش آسیای مرکزی و قفقاز؛گسترشناتو به آسیای مرکزی و قفقاز: ابعاد و پیامدها، دفتر مطالعات سیاسی وبینالمللی