مطالعۀ تطبیقی طنزپردازی ابوالقاسم حالت و احمد مَطَر

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 16، شماره 61، خرداد 1401، صفحه 152-167   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.1937760.2265

نویسندگان

محمّد امین احسانی اصطهباناتی¹؛ عنایت اللّه شریف پور^{* 2}؛ محمدرضا صرفی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهیدباهنر کرمان، کرمان، ایران

²دانشیار ادبیّات تطبیقی، دانشگاه شهیدباهنر کرمان، کرمان، ایران

³استاد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

طنز، یکی از روش های مبارزات کلامی گویندگان است که به واسطه آن، ساختارهای اجتماعی و سیاسی، به چالش کشیده می شوند. روش های طنز پردازی، بسیار متنوع است و گویندگان بسته به مضمون کلام، شیوه های مورد نظر خود را، به کار می برند. در این پژوهش، اشعار ابوالقاسم حالت، شاعر ایرانی و احمد مطر، شاعر عراقی از نظر کاربرد شیوه های طنز، بررسی شد و به این نتیجه رسیدیم که تفاوت مضمون اشعار دو شاعر و اختلاف زمانی و مکانی، موجب شده است شیوه های طنز متفاوتی به کار رود. ابوالقاسم حالت، بیشتر به جنبه خنده آوری و سرگرمی و به چالش کشیدن رفتار های مردم توجّه داشته و در مواردی هم، وکلای مجلس را به سخره گرفته؛ از این رو، بیشتر از طریق کاربرد واژگان کوچه بازاری و تکرار و آیرونی موقعیّت، ایجاد طنز نموده ولی احمد مطر، بیشتر به اوضاع سیاسی پرداخته و طنز وی، جدّی تر بوده، وی خنده و شوخی ندارد و از شیوه های کنایه و استعاره تهکّمیّه، بیشتر بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

ابوالقاسم حالت؛ احمد مطر؛ ادبیات تطبیقی؛ طنز سیاسی و اجتماعی

مراجع

اصلانی، محمد رضا. 1385ش، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز، تهران:کاروان.

انوشه، حسن. 1376ش، فرهنگنامه ادب فارسی، چ 2، تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

جمال آبادی، موسی الرضا. 1393ش، ترجمۀ دیوان احمد مطر، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مترجمی زبان عربی، دانشگاه حکیم سبزواری.

جوادی، حسن. 1384ش، تاریخ طنز در ادبیات فارسی، تهران: کاروان.

حافظ، شمس الدین محمد. 1391ش، دیوان اشعار، نسخه غنی و قزوینی، تهران: فکر روز.

حالت، ابوالقاسم.1368 ش، دیوان شوخ، چ2، تهران: سنایی.

.............................، 1370ش، دیوان ابوالعینک، تهران: ما.

............................، 1362ش، خروس لاری، تهران: تالار کتاب.

داد، سیما.1378ش، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.

شمیسا، سیروس.1371ش، بیان، چ2،تهران: فردوس.

عایش،محمّد. 2006م،  احمد مطر، شاعر المنفی، ط 1، بیروت: دارالیوسف.

کادن، جی.ای.1380ش، فرهنگ ادبیات و نقد، ترجمه کاظم فیروزمند، چ2، تهران: شادگان.

مریّجی، شمس الله.1387ش، مبانی فکری و زمینه های اجتماعی جریان های معاصر عراق، قم: بوستان کتاب.

مطر، احمد.2001م، الاعمال الشعریه الکامله، ط 2: لندن

مقدادی، بهرام.1378ش، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز. 

مقالات

آقاحسینی، حسین و آقازینالی، زهرا. 1387ش، «تحلیل کنایه و آیرونی، ادبیات فارسی و انگلیسی»، فصلنامه کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی، سال نهم، شماره هفدهم، صص127-95.

جعفری قریه علی،حمید و پورینی اسدی، لیلا. 1399ش، «بررسی شگردهای داستانک پردازی در بحر طویل های ابوالقاسم حالت» ، فنون ادبی ، سال12،ش3، صص66-53.

حسینی موخر، محسن و نجات، احمد. 1395ش، «بررسی تطبیقی درون مایه اعتراض در شعر احمد مطر و علیرضا قزوه»، دو فصلنامه مطالعات تطبیقی فارسی-عربی،سال1 ، ش  2، صص66-39.

رجبی،فرهاد.1391ش، «رسالت طنز در شعر میرزاده عشقی و احمد مطر»، مجله زبان و ادبیات عربی،ش7، صص102-73.

زینی وند، تورج. 1391ش، «طنز تلخ در شعر پایداری فلسطین،(مطالعه مورد پزوهش: شعر راشد حسین)»، فصلنامه نقد ادب عربی معاصر دانشگاه یزد، سال دوم، شماره سوم،صص 101-77.

ساکنیان دهکردی، مهسا. 1387ش، «رویکردی به ادبیات طنز با جستاری در شعر ابوالقاسم حالت»، فصلنامه دانشکده ادبیات  و علوم انسانی، سال سوم، ش8و9، صص94-69.

عسگری،مهرناز و فاضلی،مهبود، صلاحی مقدم، سهیلا. 1398ش، «تحلیل انتقادی گفتمان دو اثر طنز آمیز «دیوان خروس لاری» از ابوالقاسم حالت و «مجموعه آثار محمد علی افراشته» بر اساس الگوی ون لیوون(1996م)، فصلنامه پژوهش های ادبی سال16 ش64، صص88-57.

غلامحسین زاده، غلامحسین و دیگران. 1390ش، «مقایسه آیرونی با صناعات بلاغی فارسی»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، سال19،ش7، صص135-107.

گوشه نشین، فاطمه  و تاج بخش، پروین و شرافتی گورابی، زینب. 1400ش، «بررسی تطبیقی «دیوان شوخ» از ابوالقاسم حالت و «بدوی سرخ پوست» از محمد ماغوط » فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد  اسلامی واحد جیرفت، ش  59، صص267-243.

مختاری،قاسم، سپهری نیا، جواد و جوکار،سمیرا. 1392ش، «طنز سیاسی – اجتماعی در اندیشه های عبید زاکانی و احمد مطر»، کاوش نامه ادبیات تطبیقی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه، سال3،ش12، صص146-121.

References

Aslani, MohammadReza. (1385). Dictionary and satirical terms, Tehran: Karvan.

Anooshe, Hasan. (1376). Dictionary of Persian literature, Second edition, Tehran: ministry of cultural and Islamic guidance.

Jamalabadi, Mosa Alreza. (1393). The translation of poetry book of Ahmad Matar, the M.A thesis of translation studies of Arabic language, Hakim Sabsevari University.

Javadi, Hasan. (1384). The history of satire in Persian literature, Tehran: Karvan.

Hafiz, Shams Aldin Mohammad. (1391). The book of poetry, the rich and Ghazvini edition, Tehran: Daily thinking.

Halat, Abolqasem. (1368). The funny book of poetry, Second edition, Tehran: Sanai.

………… (1370). The poetry book of Aboleinak, Tehran: Ma.

…………. (1362). Wild Looster, Tehran: Book Forum.

Dad, Sima. (1378). The dictionary of literary terms, Tehran: pearls.

Shamisa, Siroos. (1371). Expression, Second edition, Tehran: Ferdos.

Ayesh, Mohammad. (2006). Ahmad Matar, Exile poet, Beirut: Daralyousef.

Kaden, G, A. (1380). The dictionary of literature and criticism, Translated by Kazem Firoozmand, Second edition, Tehran: Shadman.

-Livon. (1996m). Literary studies quarterly, 16th year, number 64, pages 57-88.

Mariji, Shams Alah. (1387). The mental introduction and social background of contemporary events in Iraq, Qom, garden of books.

Matar, Ahmad. (2001). A complete poetry implementation, London.

Meghdadi, Bahram. (1378). Dictionary of literary criticism terminologies from Plato until the contemporary era, Tehran, Daily thinking.

Article

Agha Hosseini, Zahra, Zeinali, Hossein. (1387). Comparative analysis of irony, English and Persian literature, quarterly letter of exploring, 9th year, number 17.

Jafari Ghariye Ali, Hamid, & Poorini Asadi, Leila. (1399). (Analysis of tricks of writing short stories in Abolqasem Halat’s lengthy measures). Literary technicalities, 12th year, Number 3, page 53-66.

Hossein Mokhar, Mohsen, & Nejat, Ahmad. (1395). Comparative analysis of theme of complain in Ahmad Matar and Alireza Ghazve poetry, two quarterlies of comparative studies of Persian-Arabic, First year, number 2, page 39-66.

Rajabi, Farhad. (1391). The prophecy of satire in poetry of Mirzade Eshqi and Ahmad Matar, The magazine of Arabic literature, number 7, pages 73-102.

Zeini Vand, Tooraj. (1391). Bitter satire in philistine ‘s resistance, (case study being researched: Rashed Hossein’s poem), Quarterly of modern criticism of Arabic literature, Yazd: Yazd University.

Sakeniyan Dehkardi, Mahsa. (1387). An approach to satirical literature with a query in Abolqasem Halat’s poem, The quarterly of faculty of literature and humanities, 3rd year, number 8 and 9, pages 64-69.

Asgari, Mehrnaz, & Fazeli, Mabod, Salahi Moghadam, Sohaila. (1398). A critical analysis of two satirical works of art (poetry book of wild looser) by Abolqasem Halat and A collection of works of (Mohammad Ali Afrashte) based on Wen model.

Gholam Hossein Zade, GholamHossein, et al. (1390). Comparison of irony with Persian rhetorical production, A Persian and English literature quarterly, 19th year, number 7, page 107-135. 

Gousheh neshin, Fatemeh and Tajbakhsh, Parvin and Sherafati Goorabi, Zeinab. (1400), "Comparative study of" Divan Shokh "by Abolghasem Halat and" Badviye Sorkhpoost "by Mohammad Maaghout" Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Islamic Azad University of Jiroft Branch, Vol. 59, pp. 267-243.

Mokhtari, Ghasem, Sepehrinia, Javad, & Jokar, Samira. (1392). Social-political satire in thoughts of Obeid Zakani and Ahmad Matar, An exploring letter of comparative literature, Faculty of literature and humanities, Razi university of Kermanshah, 3rd year, number 12, page 121-146.