واکاوی نمودهای شخصیت خودشکوفا در بوستان و گلستان سعدی با رویکرد تطبیقی به نظریه راجرز

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 7، دوره 14، شماره 54، شهریور 1401، صفحه 153-178   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pars.2022.692273

نویسندگان

سیده فاطمه مظفرپور خوشرودی¹؛ ناهید اکبرى^{* 2}؛ حسینعلی پاشاپاسندی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران(نویسنده مسؤول)

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران

چکیده

نیمة دوم قرن بیستم، مکتب «انسان‌گرایی» پدیدار شد. هدف در این مکتب، تلاش برای بالابردن سطح خودآگاهی انسان و کشف توانمندی‌های بشر امروزی است. یکی از طرفداران و نظریه‌پردازان این مکتب کارل راجرز (1902‑1987 م.) بود. او ویژگی‌هایی را برای افراد در مسیر رشد و شکوفایی برگزید. از میان حکیمان و بزرگان ادب فارسی، سعدی در دوران زندگی با مسائل گوناگون اجتماعی روبه‌رو بوده است. وی در قالب حکایت و شخصیت‌های داستانی، راهکارهایی برای رسیدن انسان به رستگاری معرفی می‌کند. در این پژوهش، شخصیت‌های دو اثر مهم و ارزشمند بوستان و گلستان سعدی برپایة الگوی انسان خودشکوفای راجرز بررسی می‌شود و مطابق با دیدگاه وی تطبیق می‌یابد. نگارندگان در این پژوهش، خودشکوفایی و انسان خودشکوفا را بحث و بررسی می‌کنند. نتیجة بررسی‌ها نشان می‌دهد در این دو اثر تعلیمیِ ارزشمند که رهاورد سیر آفاقی و انفسی سعدی است، شخصیت‌هایی از اقشار گوناگون، ازجمله عالم، عارف، زاهد، ملک‌زاده و همسر مرد درویش نقش تأثیرگذاری داشته‌اند. آنان با پذیرش روبه‌رو‌شدن با دشواری‌های زندگی، خلّاقیت و ارادة آزاد در تصمیم‌گیری‌ها، مطابق نظریة راجرز، توانسته‌اند به خودآگاهی و کمال انسانی راه یابند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

سعدی؛ گلستان؛ بوستان؛ کارل راجرز؛ خودشکوفایی

مراجع

1. آذر، امیراسماعیل (1375)، سعدی‌شناسی (نقد و تحلیل بوستان و گلستان)، چاپ اول، تهران: میترا.
2. آقاغفاری، نسرین؛ آقایی حمل‌آباد، ژیلا (1394)، «بررسی انسان از دیدگاه سعدی شیرازی»، مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، برگرفته از

 https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=38891، 130‑140.

3. اتکینسون، ریتا ال و دیگران (1384)، زمینة روان‌شناسی هیلگار، ج 1، ترجمة حسن رفیعی، چاپ هشتم، تهران: ارجمند.
4. اسمیت، ادوارد و دیگران (1384)، زمینة روان‌شناسی هیلگارد، ج 1، ترجمة نصرت‌الله پورافکاری، چاپ اول، تهران: آینده‌سازان و شهرآب.
5. اشرف‌زاده، رضا؛ عباسی، زهرا (1397)، «بررسی شخصیت‌های منظومه‌های حماسی بهمن‌نامه، کوش‌نامه، فرامرزنامه و گرشاسب‌نامه براساس نظریات انسان‌شناسی کارل راجرز و آبراهام مزلو»، دوفصل‌نامۀ علوم ادبی، سال 8، شمارة 14، 9‑48.
6. افتخاری، سیّد عطاءالله؛ علی بخشی، نجمه (1390)، «مسئولیت متقابل مردم و حکومت در گلستان و بوستان سعدی»، فصل‌نامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شمارة 8، 183‑206.
7. انوری، حسن (1384)، شوریده و بی‌قرار (درباره سعدی و آثار او)، چاپ اول، تهران: قطره.
8. ترابی، علی‌اکبر (۱۳۷۶)، جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تبریز: نشر فروغ آزادی.
9. سعدی، مصلح‌الدین (1378)، گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ بیست‌و‌یکم، تهران: صفی‌علیشاه.
10. ـــــــــــــــــــ (1387)، بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ نهم، تهران: خوارزمی.
11. ـــــــــــــــــــ (۱۳۷۷)، گلستان سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ پنجم، تهران: خوارزمی.
12. راجرز، کارل (1376)، هنر انسان‌شدن، ترجمة مهین میلانی، چاپ اول، تهران: فاخته.
13. ــــــــــــ (1369)، درآمدی بر انسان‌شدن (دیدگاه یک درمانگر از روان‌درمانی)، ترجمة قاسم قاضی، چاپ اول، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی مرکز انتشارات علمی.
14. زرین‌کوب، عبدالحسین (1386)، حدیث خوش سعدی (دربارۀ زندگی و اندیشۀ سعدی)، چاپ چهارم، تهران: سخن.
15. ــــــــــــــــــــــ (1382)، با کاروان حله، چاپ سیزدهم، تهران: جاویدان.
16. سیاسی، علی‌اکبر (1371)، نظریه‌های شخصیت (مکاتب روانشناسی)، چاپ پنجم، تهران: دانشگاه تهران.
17. شریعت باقری، محمدمهدی؛ عبدالملکی، سعید (1395)، تحلیل روانشناختی «خودشکوفایی» از دیدگاه مولانا و راجرز، چاپ سوم، تهران: دانژه.
18. شولتز، دوان پی؛ سیدنی الن شولتز (1393)، نظریه‌های شخصیت، ترجمة یحیی سیدمحمدی، چاپ سی‌ام، تهران: ویرایش.
19. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1386)، تاریخ روان‌شناسی نوین، ترجمة علی‌اکبر سیف و دیگران، چاپ پنجم، تهران: دوران.
20. ظهیری ناو، بیژن؛ رضایی دشت ارژنه، محمود؛ محمدحسنی صغیری، زهرا (1395)، «نقد و بررسی نمودهای خودشکوفایی در منطق‌الطیر عطار براساس نظریة راجرز، مجله شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز، سال 8، شمارة 3، 96‑112.
21. ظهیری ناو، بیژن؛ علائی ایلخچی، مریم؛ رجبی، سوران (1387)، «بررسی تطبیقی نمودهای خودشکوفایی در مثنوی با روان‌شناسی انسان‌گرایانه آبراهام مزلو»، نشریه علمی ـ پژوهشی گوهر گویا، سال 2، شمارة 7، 91‑124.
22. کیس مور، راجر (1396)، مشاورۀ شخص‌محور (مختصر و مفید)، ترجمة سعید عبدالملکی و محمدمهدی شریعت باقری، چاپ دوم، تهران: دانژه.
23. گنجی، حمزه (1386)، روان‌شناسی عمومی، چاپ سی‌و‌نهم، تهران: ساوالان.
24. ماسه، هانری (1369)، تحقیق دربارة سعدی، ترجمة غلامحسین یوسفی و محمدحسن مهدوی اردبیلی، چاپ دوم، تهران: توس.
25. محسنی هنجنی، فریده (1391)، «سعدی و ابعاد عشق در زندگی انسان»، فصلنامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شمارة 12، 169-186.
26. مزلو، اچ آبراهام (1375)، انگیزش و شخصیت، ترجمة احمد رضوانی، چاپ چهارم، مشهد: آستان قدس رضوی.
27. میدانی، مرضیه؛ بخشایش، علیرضا (1391)، «بررسی تطبیقی نمودهای انسان‌گرایی در گلستان سعدی با رویکرد روان‌شناسی انسان‌گرا»، فصلنامة علمی ـ پژوهشی کاوش‌نامه، سال 13، شمارة 24، 189‑220.
28. میلانی، عباس (۱۳۷۹)، «سعدی و سیرت پادشاهان»، به کوشش کورش کمالی سروستانی، سعدی‌شناسی، دفتر سوم، شیراز: نشر بنیاد فارس.
29. همایونی، صادق (۱۳۷۹)، «فولکلور و گلستان سعدی»، به کوشش کورش کمالی سروستانی، سعدی‌شناسی، دفتر سوم، شیراز، نشر بنیاد فارس.
30. همتی، فاطمه؛ طالقانی، نرگس (1394)، کارل رانسوم راجرز: نظریة فردمدار «خود» هستة نظری شخصیت، چاپ دوم، تهران: دانژه.
31. یغمایی، افسانه (1382)، جان دارو (سیری در اندیشۀ سعدی و حافظ)، چاپ اول، تهران: سروا.
32. یوسفی، غلامحسین (1392)، چشمه روشن (دیداری با شاعران)، چاپ سیزدهم، تهران: صدف.
33. حسنلو، سیّد علی (1393)، نظریة انسان‌گرایی کارل راجرز، برگرفته از پایگاه ir.
34. McLeod, S. A. (2014, Febuary 05). Carl Rogers. Simply Psychology. (www.simplypsychology.org)
35. Rogers, C. R. (1961). On Becoming a person. Boston, MA: Houghton Mifflin.
36. J. Guthrie Ford. (1991). Rogerian self-actualization: A Clarification of meaning. Journal of humanistic psychology, vol 31 No.2. p.101_111.