استراتژی توسعه شهرهای مرزی با رویکرد سیستمی؛ مطالعه موردی تایباد

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 11، شماره 44، دی 1401، صفحه 6-25   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کاظم ذوقی بارانی^{* 1}؛ مریم تک روستا²؛ ناصر نصیریان³؛ محمدرضا عرب⁴

¹استادیار، گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران.

²کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

³کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

⁴دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

با توجه به اینکه مناطق مرزی دارای شرایط و ویژگی‌های خاص جغرافیایی-سیاسی هستند توجه به امر توسعه و آمایش این مناطق از اهمیت بسزایی برخوردار است.
هدف: از این تحقیق ارائه راهبردهای توسعه شهری برای شهر مرزی تایباد است. این شهرستان به دلیل ویژگی‌های خاص ژئوپلیتیکی، پیوندهای فرهنگی با کشور افغانستان، دارا بودن جاذبه‌های طبیعی فرهنگی و .... می‌تواند در کانون تدوین برنامه‌های استراتژیک دولت مرکزی قرار گیرد. و همچنین بررسی استراتژی‌های توسعه شهری تایباد می‌باشد که می‌تواند برای برنامه ریزی و مدیریت مرزی به عنوان الگویی مد نظر قرار گیرد.
روش تحقیق: بنابراین این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش میدانی در صدد بررسی راهبردهای توسعه‌ای شهر تایباد است. جامعه آماری 6 متخصصین و خبرگان در حوزه مطالعات مرزی می‌باشند. برای آزمون مدل مفهومی تحقیق از روش دیمتل بهره گرفته شده است.
یافته‌های تحقیق: براساس یافته‌های تحقیق متغیرهایی مانند گسترش نقش بخش خصوصی در سرمایه گذاری زیرساخت‌ها، توجه به برنامه ریزی بخشی، استراتژی انسجام منطقه‌ای، پیوند دادن سطح ملی به سطح محلی، گسترش مشارکت‌های خارجی، ایجاد یک صندوق توسعه در سطح شهر، کاهش فقر، تقویت مشارکت در دو سطح رسمی و غیر رسمی و ... در منطقه نشان‌دهنده تعامل بالا و ارتباط سیستمی قوی با سایر متغیرها هستند که نشان دهنده بیشترین میزان اهمیت در توسعه شهر مرزی تایباد می‌باشند.
نتیجه گیری: بنابراین می‌توان بیان نمود که برای توسعه شهر مرزی تایباد باید استراتژی‌های توسعه‌ای و سطح پایین به بالا مد نظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

راهبرد؛ توسعه شهری؛ شهر مرزی؛ تایباد؛ رویکرد سیستمی

مراجع

اشرفی، یوسف (1388). رویکردی جدید در برنامه ریزی شهری در رویکردی تحلیلی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 23، بهار 1388.

بهرامی جاف, ساجد, جان پرور, محسن, شهبازی, محبوبه, مازندرانی, دریا. (1399). سنجش عوامل مؤثر بر پایداری اقتصادی شهرهای مرزی (مطالعه موردی: شهر سردشت). جغرافیا و توسعه فضای شهری, 7(2), 21-1.

تقوایی، مسعود، حسینی خواه، حسین، علیزاده، جبار (1393). استراتژی توسعه شهری با تأکید بر توانمندسازی محلات شهری، مطالعه موردی: محله اکبرآباد یزد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان سال پنجم، شماره مسلسل پانزدهم، بهار 1394.

جان پرور, محسن, بهرامی جاف, ساجد, صالح آبادی, ریحانه, مازندرانی, دریا. (1400). عوامل مؤثر بر استمرار کولبری در روستاهای مرزی پاوه با رویکرد سناریونگاری. پژوهشهای جغرافیای انسانی, 53(3), 1121-1142.

جانپرور، محسن (1396) نگرشی نو به مطالعات مرزی (مفاهیم، اصول، نظریه‌ها)؛ چاپ اول، انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران، تهران.

حافظ نیا، محمدرضا (1397). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد. انتشارات پاپلی.

حافظ­نیا، محمدرضا و جانپرور، محسن. (1396). مرزها و جهانی شدن (با نگاهی کوتاه به مرزهای ایران)، چاپ دوم، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

حیدری چیانه، رحیم، رضا طبع ازگمی، سیده خدیجه (1389). نقش استراتژی توسعه شهری (CDS) در سیاست های تأمین مسکن گروه­های کم درآمد شهری، مطالعه موردی: شهر رشت، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 73، پاییز 1389، صص59-82.

درایسدل، آلاسدایر و جرالد اچ بلیک (1373)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه

رزمی، جعفر، رضایزدی، سارا، انوری، مونا (1387). معرفی شاخص­های ارزیابی و بررسی روند توسعه پایدار شهری در کلان شهر تهران، فصلنامه فرایند مدیریت و توسعه، شماره 67.

علوی، سید علی، توکلی، مصطفی، گروسی، علیرضا (1394). چشم اندازسازی آینده شهر با رویکرد راهبرد توسعه شهری (نمونه موردی: شهر قم)، فصلنامه معماری و شهرسازی، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان94.

لطیفی، غلامرضا (1382). توسعه شهری پایدار و توسعه فرهنگی، فصلنامه علوم اجتماعی.

معتمدکیا، فرزانه (1400)؛ استراتژی توسعه شهرهای مرزی، پایان نامه­کارشناسی ارشد رشته جغرافیای سیاسی، به راهنمایی محسن جانپرور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد.

میرحیدر، دره (1397). مبانی جغرافیای سیاسی. تهران. انتشارات سمت.

Alcántara-Ayala, I., Oliver-Smith, A. Early Warning Systems: Lost in Translation or Late by Definition? A FORIN Approach. Int J Disaster Risk Sci 10, 317–331 (2019). https://doi.org/10.1007/s13753-019-00231-3.

Larijani, A N. (2016). Sustainable Urban Development, concepts, features, and indicators, International Academic Journal of Science and Engineering, Vol. 3, No. 6, pp. 9-14.

Skosana, A. (2006). A Transformational City Development Strategy, 42nd ISoCaRP Congress.

Bibri, S.E. (2018). Backcasting in futures studies: a synthesized scholarly and planning approach to strategic smart sustainable city development. Eur J Futures Res 6, 13. https://doi.org/10.1186/s40309-018-0142-z.

Buyck, J., Chery, J.P. & Jarrige, F. (2008). Montpellier case study. Analysis of regional and decision making strategies and their impact on land use in the urban fringe. PLUREL Deliverable 3.3.2. Retrieved August 6, 2013, from http://www.plurel.net/images/D332.pdf

Pennink, C. (2016). CDS Toolkit “version 2.0”, Institute for Housing and Urban Development Studies (IHS) and FLMH (Labor für Politik und Kommunikation).

Coulthart, A., Quang, N., Sharpe, H (2017). Urban Development Strategy Meeting the challenges of rapid urbanization and the transition to a market oriented economy.

Frank, D., Hoeflich, S., Njenga, C., Smaoun, S., McCallum, D. (2011). City Development Strategy: A Conceptual Framework, Cities Alliance Discussion Paper - No. 1.

Eigenbrod, C., Gruda, N. (2015). Urban vegetable for food security in cities. A review. Agron. Sustain. Dev. 35, 483–498. https://doi.org/10.1007/s13593-014-0273-y.

Evans, B., Joas, M., Sundback, S. & Theobald, K. (2005). Governing sustainable cities. London/Sterling: Earthscan.

Foster, S. (2020). Global Policy Overview of Groundwater in Urban Development—A Tale of 10 Cities! Water, 12(2), 456. https://doi.org/10.3390/w12020456.

Gil-Alonso, López-Villanueva, C., Bayona-i-Carrasco, J., & Pujadas, I. (2021). Towards an Even More Spatially Diversified City? New Metropolitan Population Trends in the Post-Economic Crisis Period. Urban Science, 5(2), 41. https://doi.org/10.3390/urbansci5020041.

Ginzarly, M., Houbart, C., Teller, J. (2019) The Historic Urban Landscape approach to urban management: a systematic review, International Journal of Heritage Studies, 25:10, 999-1019, DOI: 10.1080/13527258.2018.1552615.

Glassner, M. (1992). political geography.

Ján Havko, Michal Titko, Jana Kováčová, Vulnerability of the city infrastructure as a part of the resilient city concept, 2017, Elsevier Ltd.

Jarah, Zhou, B., Abdullah, R., Lu, Y., & Yu, W. (2019). Urbanization and Urban Sprawl Issues in City Structure: A Case of the Sulaymaniah Iraqi Kurdistan Region. Sustainability, 11(2), 485. https://doi.org/10.3390/su11020485.

Kostof, S. (1991) The City Shaped: Urban patterns and meanings through history, London, Thames and Hudson.

López-Sanz, Penelas-Leguía, A., Gutiérrez-Rodríguez, P., & Cuesta-Valiño, P. (2021). Sustainable Development and Consumer Behavior in Rural Tourism—The Importance of Image and Loyalty for Host Communities. Sustainability, 13(9), 4763. https://doi.org/10.3390/su13094763.

Magina, F. B., Kyessi, A., & Kombe, W. (2020). The Urban Land Nexus– Challenges and Opportunities of Regularising Informal Settlements: The Case Studies of Dar es Salaam and Mwanza in Tanzania. Journal of African Real Estate Research, 5(1), 32–54. https://doi.org/10.15641/jarer.v5i1.837.

Newman, David and Paasi, Anssi. (1998).fences & neighbors in the post midran world. Human geoghraphy.

Nieuwenhuijsen M., Khreis H. (2019) Urban and Transport Planning, Environment and Health. In: Nieuwenhuijsen M., Khreis H. (eds) Integrating Human Health into Urban and Transport Planning. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-74983-9_1.

Oliver, P. A. (2008). City leadership: At the heart of the global challenge, Journal of Global Asia, 3(3), 21-24.

Peng, T., Deng, H. (2021). Evaluating urban resource and environment carrying capacity by using an innovative indicator system based on eco-civilization—a case study of Guiyang. Environ Sci Pollut Res 28, 6941–6955. https://doi.org/10.1007/s11356-020-11020-7.

1. Mostafa Rasoolimanesh, Nurwati Badarulzaman & Mastura Jaafar, City development strategy: theoretical background, themes, and building blocks, 2016, INTERNATIONAL JOURNAL OF URBAN SCIENCES, VOL. 20, NO. 2, 285–297
2. Mostafa Rasoolimanesh, Nurwati Badarulzaman , Aldrin Abdullah, Mohsen Behrang , 2019, How governance influences the components of sustainable urban development?, Journal of Cleaner Production.

Sultan, Sharmin, F., Badulescu, A., Stiubea, E., & Xue, K. (2020). Travelers’ Responsible Environmental Behavior towards Sustainable Coastal Tourism: An Empirical Investigation on Social Media User-Generated Content. Sustainability, 13(1), 56. https://doi.org/10.3390/su13010056.

UNDP Global Centre for Public Service Excellence (2015): Foresight – the Manual. http://www.undp. org/content/undp/en/home/librarypage/capacitybuilding/global-centre-for-public-service-excellence/foresightmanual.html

UNDP Strategic Plan, 2014-17. Available at http://www.undp.org/content/undp/ en/home/librarypage/corporate/Changing_with_ the_World_UNDP_Strategic_Plan_2014_17.html

United Nations Human Settlements Programme (2007).

Webb, R., Bai, X., Smith, M.S. et al. (2018). Sustainable urban systems: Co-design and framing for transformation. Ambio 47, 57–77. https://doi.org/10.1007/s13280-017-0934-6.

Wei Wang ^,  Xiaoling Zhang , Yuzhe Wu  , Ling Zhou , Martin Skitmore, Development priority zoning in China and its impact on urban growth management strategy, 2016, Elsevier Ltd.

Westerink, J. & Aalbers, C. (2013). The Hague region. Negotiating the common ground in peri-urban landscapes. In: Nilsson, K. et al. (eds.), Peri-urban futures; Scenarios and models for land use change in Europe (pp. 99-130). New York/Dordrecht/Heidelberg/London: Springer

Wilson, T M. (2014) Borders: Cities, Boundaries, and Frontiers, A Companion to Urban Anthropology, First Edition.

Xiaomei Pu, An Overview of Research on the Definition and Formation of Cities, 2019, Research Center of Sichuan Old Revolutionary Areas Development, Sichuan University of Arts and Science, Dazhou, China. 7, 252-256.

Yigitcanlar, Corchado, J. M., Mehmood, R., Li, R. Y. M., Mossberger, K., & Desouza, K. (2021). Responsible Urban Innovation with Local Government Artificial Intelligence (AI): A Conceptual Framework and Research Agenda. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 7(1), 71. https://doi.org/10.3390/joitmc7010071