تاثیر نوع محصول (گندم و پسته) و خصوصیات خاک (عمق، بافت و محتوای نیتروژن) بر مقدار ترسیب کربن

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

مقاله 6، دوره 17، شماره 1، خرداد 1401، صفحه 65-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احد مدنی^{* 1}؛ مجتبی حسن زاده¹؛ نسرین صداقتی²

¹اسنادیار زراعت - دانشگاه آزاد اسلامی گناباد

²دانش آموخته زراعت - دانشگاه ازاد اسلامی گناباد

چکیده

نوع کاربری اراضی، میزان پوشش گیاهی و مدیریت آنها، نقش مهمی در توان ترسیب کربن اکوسیستم دارد. لذا به منظور برآورد ترسیب کربن خاک در طول زمان متأثر از نوع پوشش گیاهی، در شهرستان گناباد ابتدا با استفاده از داده های سنجش از دور تصاویر ماهواره ای ETM و TM نقشه کاربری اراضی شهرستان برای سالهای 1387 و 1397 بر اساس روش طبقه بندی حداکثر احتمال شباهت تهیه گردید. شاخص پوشش گیاهی نیز برای تصاویر محاسبه شد. به منظور برآورد میزان ترسیب کربن خاک در دو سال مورد مطالعه و بررسی ارتباط بین عمق، بافت و درصد نیتروژن خاک با میزان ترسیب کربن در دو محصول پسته وگندم، نتایج آزمون خاک و نقاط GPS این کاربری ها تهیه و با استفاده از آزمون t مستقل و روابط رگرسیون تجزیه و تحلیل داده ها انجام شد. نتایج نشان داد که کاربری های مختلف با سطح پوشش گیاهی متفاوت اثرات متفاوتی بر ترسیب کربن خاک دارند. به طوری که مقدار کل ترسیب کربن خاک در باغات پسته سال 1397؛ بالاترین میزان ترسیب کربن در هکتار را داشته است. بررسی ارتباط بین عمق، بافت و درصد نیتروژن خاک با میزان ترسیب کربن نشان داد ارتباط مثبتی بین درصد نیتروژن، سیلت و رس خاک و همبستگی منفی بین شن و ترسیب کربن وجود دارد و با افزایش عمق در باغات پسته میزان ترسیب کربن افزایش یافته است.

کلیدواژه‌ها

کلمات کلیدی : ترسیب کربن؛ پدیده گلخانه ای؛ پوشش گیاهی؛ خصوصیات خاک؛ کاربری اراضی

اصل مقاله

مقدمه و کلیات

امروزه تصاویر سنجش از دور به عنوان جدیدترین اطلاعات در جهت مطالعه پوشش زمین و کاربری اراضی کشاورزی شناخته شده است (et al., 2021 Al-Ismaili). تغییر اقلیم به عنوان چالش مهم برای زیست کره محسوب و برای بقاء بشر تهدیدی جدی به شمار می رود (Ortiz et al., 2021). اصلی ترین اثر پدیده تغییر اقلیم، افزایش دمای سطح کره زمین به دلیل افزایش میزان گازهای گلخانه ای می باشد که ناشی از نیاز بشر به انرژی و مصرف سوخت های فسیلی می باشد (Holmberg et al., 2021). در این میان CO₂ اتمسفری با بالاترین میزان (70%) بیشترین سهم را در بروز اثرات گلخانه ای دارا می باشد. از سویی تخریب جنگل ها و مراتع، افزایش
فعالیت های کشاورزی و دامداری تبعات مختلفی به همراه داشته است (Li et al., 2021). ترسیب کربن در زیت توده گیاهی و خاک هایی که تحت این زیست توده هستند، ساده ترین و به لحاظ اقتصادی عملی ترین راهکار ممکن جهت کاهش دی اکسید کربن می باشد (Singh et al., 2021). میزان ترسیب کربن در واحد زمان به عوامل زنده و غیرزنده مانند اقلیم، پوشش گیاهی، مدیریت اکوسیستم ها زراعی، جنگلی و مرتعی و مهم تر از آن ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک بستگی دارد (Arunrat et al., 2020). بازگرداندن نسبت های بیشتری از پس مانده محصولات زراعی به زمین، خاکورزی حفاظتی از قبیل کاهش شدت شخم و عدم شخم، افزایش دوره های آیش و تناوب زراعی و همچنین استفاده از محصولات زراعی زمستانه می تواند ترسیب کربن در اکوسیستم زراعی را بهبود ببخشد (Chahal and Singh, 2021). مدیریت بهتر کوددهی از طریق انجام آزمایشات خاک، کشاورزی دقیق و به کارگیری مواد مغذی مناسب به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای منجر می شوند (Wang et al., 2021). تمام عملیات های زراعی ذکر شده موثر در ترسیب کربن بستگی به نوع محصول و شرایط اقلیمی-خاکی منطقه دارد، از این جهت بررسی ترسیب کربن در زراعت های مختلف و مناطق مختلف کشور می تواند مفید باشد. در این تحقیق چنین فرض شده است که نوع محصول (پسته و گندم) و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاکی که در آن کشت شده اند در میزان ترسیب کربن موثرند. این مطالعه با هدف میزان تاثیر و نوع محصول (پسته و گندم) و خصوصیات خاک بر ترسیب کربن در شهرستان گناباد صورت گرفت.

فرآیندپژوهش

به منظور برآورد ترسیب کربن خاک در طول زمان متأثر از کشت گندم و پسته در شهرستان گناباد ابتدا نقشه های کاربری اراضی و پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه از تصاویر سنجنده لندست TM مربوط به 15 May سال 2009 و 15 May سال 2019 میلادی استفاده شد، شرح کامل نحوه اجرای فرایند مذکور شامل پروسه ها و کاربرد نرم افزار ها توسط نگارنده در سامانه اشتراک گذاری اطلاعات علمی Zenodo بارگذاری شده است، که از طریق لینک ارایه شده در رفرنس ها قابل  دسترسی می باشد (Madani et al., 2021). نقاط GPS مناطق پسته کاری و گندم کاری شهرستان در سالهای  1387 و1397  و نتایج آزمون خاک (در عمق 30 سانتیمتری برای غلات و  دو عمق50-0 و 100- 50 برای پسته) از مدیریت جهاد کشاورزی و آزمایشگاه آب و خاک شهرستان تهیه گردید. مقادیر مختلفNDVI   که نمایان گر پوشش های گیاهی مختلف می باشند از رابطه  محاسبه شد.

NDVI= (P_NIR-P_RED)/(P_NIR+P_RED) 

که در آن P_NIR: بازتاب فرو سرخ نزدیک و P_RED بازتاب قرمز می باشد.

 دامنه شاخص NDVI بین 1- تا 1+ می باشد. مقادیر NDVI بین 05/0 تا 1/0 برای مناطق گیاهی تنک، مقادیر بین 1/0 تا 5/0 برای مناطق گیاهی معمولی و از 5/0 به بالا برای مناطق بسیار متراکم و غنی
می باشد. اندازه گیری کربن آلی خاک به روش ذیل صورت گرفت:

Cs= 100 × OC (%) × BD × E

 

که در این رابطه Cs میزان وزن کربن ترسیب شده در سطح یک هکتار، OC : درصد کربن اندازه گیری شده، BD: وزن مخصوص ظاهری خاک بر حسب گرم بر سانتی متر مکعب و E: عمق نمونه برداری خاک بر حسب سانتیمتر می باشد. نقشه نوع و پراکندگی پوشش گیاهی بر اساس شاخص NDVI در سالهای 1387 و 1397 در نمودار 1 نشان داده شده است.

 

 

 

نمودار 1- نقشه نوع و پراکندگی پوشش گیاهی بر اساس شاخص NDVI در سالهای 1387 (چپ) و 1397 (راست)

Fig 1- Map of vegetation type and distribution based on NDVI index in 2008 and 2018

 

 

به منظور برآورد میزان ترسیب کربن خاک در دو سال مورد مطالعه و بررسی ارتباط بین عمق، بافت و درصد نیتروژن خاک با میزان ترسیب کربن در شهرستان در  محصولات پسته و گندم، نتایج آزمون خاک و نقاط GPS این کاربری ها تهیه و در محیط نرم افزاریSPSS   با استفاده از آزمون t مستقل و روابط رگرسیون خطی و تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره گام به گام تجزیه و تحلیل داده ها انجام شد. مقایسه کاربری اراضی در جدول 1 نشان داده شده است.

نتایج و بحث

میانگین مقدار ترسیب کربن برای گندم در سال های 1387 و 1397 به ترتیب 84/9 و 85/8 تن در هکتار بود که اختلافی معنی داری بین دو سال مشاهده نشد (جدول 2). میانگین مقدار ترسیب کربن برای پسته در سال های 1387 و 1397 به ترتیب 6/10 و 03/12 تن در هک تار بود که اختلاف دو سال معنی دار بود (جدول 2).

 

 

 

جدول 1- مقایسه کابری اراضی در سال های 1387 و 1397

Table 1- Comparison of land use in 2008 and 2018

کاربری	وضع موجود سال 1387		تغییرات
	مساحت ( هکتار)	درصد از کل منطقه		مساحت ( هکتار)	درصد از کل منطقه
						مساحت (هکتار)   درصد
زراعت	50372	31/9		57864	7/10	7492	9/14
باغ	45739	46/8		28011	18/5	17728-	75/38-
مرتع	372203	76.63		414430	47/77	42227	3/11
مسکونی	3660	68/0		4847	9/0	1187	4/32
بدون پوشش	26600	92/4		31074	75/5	4474	8/16

 

 

آزمون t نمونه های مستقل برای مقایسه ترسیب کربن بین گندم و پسته  نشان داد که این دو محصول در سال 1387 از نظر مقدار ترسیب کربن تفاوتی نشان ندادند (جدول 3). نتیجه متفاوتی در سال 1397 به دست آمد، به نحوی که در این سال پسته با مقدار ترسیب کربن 03/12 تن در هکتار نسبت به گندم 36% برتری نشان داد (جدول 3). در این بازه زمانی ده ساله سطح زیر کشت گندم و پسته به ترتیب 8/11 و 50/1 افزایش نشان داشته است (جدول 4)، علاوه بر این چنانچه ذکر شد مقدار ترسیب کربن در گندم در این دوره ده ساله تغییری نداشته در حالی که مقدار ترسیب کربن در پسته 3/13 درصد افزایش معنی دار داشته است (جدول 2). نتایج برآورد میزان کل ترسیب کربن خاک در اراضی گندم کاری و پسته کاری حاصل از اعمال ضرب مقدار ترسیب کربن در هر هکتار اراضی تحت مطالعه در مساحت های آن می دهد که مقدار کل ترسیب کربن حاصل از مزارع پسته و گندم  در سال 1397 نسبت به سال 1388 حدود 5/1 برابر بیشتر بود (جدول 4)، و این افزایش ناشی از افزایش سطح زیر کشت پسته و مقدار تسریب کربن در هر هکتار پسته می باشد (جدول 3 و 4). با توجه به این که در گندم عمده توسعه ریشه گندم تا عمق 50 سانتی کمتری خاک می باشد، آزمون t مستقل برای مقایسه ترسیب کربن فقط برای باغات پسته سال 1397 در دو عمق 50- 0 و 100-50 سانتیمتری خاک انجام شد (جدول 5). بر اساس نتایج مشاهده می شود که میانگین مقدار ترسیب کربن در هر هکتار در باغات پسته در سال 1397 در عمق 50- 0 سانتیمتر ی خاک 8/5 تن در هکتار و در عمق 100- 50 سانتیمتر خاک 7/15 تن در هکتار بدست آمد که میانگین مقدار ترسیب کربن در عمق 100- 50 سانتیمتر  خاک به طور معنی داری بیشتر بوده است.(جدول 5)

 

 

 

 

جدول 2- مقایسه بین سالهای 1387 و 1397 از لحاظ میانگین مقدار ترسیب کربن درگندم و پسته

Table 2 - Comparison between 1387 and 1397 in terms of average carbon sequestration in wheat and pistachios

انحراف معیار

میانگین

مقدار ترسیب کربن t ha-1

وزن مخصوص ظاهری خاک g cm-2

تراکم کربن %

عمق خاک cm

تعداد نمونه

سال زراعی

میانگین مقدار ترسیب کربن در مزارع گندم آبی سال 87 و 97

990/8

844/9

4/984

41/1

23/2

30

100

1387

71/3

854/8

5/885

43/1

67/20

30

100

1397

Sig.

df

t

Sig.

F

**

310/0

198

018/1

000/0

420/20

311/10

132

018/1

-

-

میانگین مقدار ترسیب کربن درباغات پسته سال 87 و 97

994/8

625/10

2/531

42/1

50/7

50

50

1387

055/10

036/12

8/601

45/1

31/8

50

50

1397

Sig.

df

t

Sig.

F

NS

461/0

98

740/0 -

845/0

038/0

461./0

97

740/0-

-

-

 

جدول 3- مقایسه بین مزارع گندم و باغات پسته از لحاظ میانگین مقدار ترسیب کربن در سال 1387 و 1397

Table 3 - Comparison between wheat fields and pistachio orchards in terms of average carbon sequestration in 2008 and 2016

- مقایسه بین مزارع گندم و باغات پسته از لحاظ میانگین مقدار ترسیب کربن در سال 1387

محصول

تعداد نمونه

میانگین

انحراف معیار

آزمون t

F

Sig

t

F

Sig

گندم

100

844/9

989/8

همگنی واریانس‌ها

505/1

222/0

501/0-

148

617/0

NS

پسته

50

625/10

994/8

عدم همگنی واریانس‌ها

0501/0-

98

617/0

- مقایسه بین مزارع گندم و باغات پسته از لحاظ میانگین مقدار ترسیب کربن در سال 1397

محصول

تعداد نمونه

میانگین

انحراف معیار

آزمون لون

آزمون t

F

sig

t

F

sig

گندم

100

854/8

714/3

همگنی واریانس‌ها

043/30

000/0

811/2-

148

006/0

**

پسته

50

036/12

055/10

عدم همگنی واریانس‌ها

165/2-

56

035/0

 

 

جدول 4- سطح زیر کشت، مقدار ترسیب کربن و مقدار ترسیب کربن کل برای گندم و پسته در سال های 1387  و 1397

محل نمونه برداری	مساحت ( هکتار)	ترسیب کربن در هر   هکتار (تن)	ترسیب کربن کل (تن)
1387
کاربری زراعی ( گندم آبی)	2460	84/9	242064
کاربری باغی ( پسته)	1911	85/8	35/16912
جمع			75/41118
1397
کاربری زراعی ( گندم آبی)	2750	62/10	29150
کاربری باغی ( پسته)	2870	03/12	34727
جمع			63877

Table 4- Area under cultivation, amount of carbon sequestration and amount of total carbon sequestration for wheat and pistachios in 2008 and 2016

 

جدول  5- مقایسه مقدار ترسیب کربن در خاک تحت کشت پسته در عمقهای مختلف

Table 5 - Comparison of carbon sequestration in soil under pistachio cultivation at different depths

تعداد نمونه	عمق خاک (E) Cm	تراکم کربن (OC %)	وزن مخصوص ظاهری(Bd) gr/cm3	ترسیب کربن(Cs) Ton/ha	میانگین	انحراف استاندارد
23	50- 0	87/1	18/23	95/134	867/5	936/4
23	100- 50	42/2	89/23	58/361	721/15	567/17

 

 

درصد نیتروژن خاک با میزان ترسیب کربن فقظ در گندم به روش همبستگی پیرسون بررسی شد، زیرا تغییرات خصوصیات فیزیکی خاک و محتوای نیتروژن حاصل از عملیات زراعی عمدتا در لایه 0 تا 50 (عمق توسعه ریشه گندم) خاک دیده می شود.  ابتدا رابطه بین ترسیب کربن در گندم با شن، رس، سیلت و نیتروژن با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون بررسی شدند. تحلیل های مقدماتی انجام شد تا از عدم تخطی از مفروضه های بهنجاری، خطی بودن و همگنی پراکنش، اطمینان حاصل شود. بر اساس آنچه در جدول 6 نمایش داده شده است، نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد

که همبستگی بین نیتروژن و ترسیب کربن از لحاظ آماری معنادار است (96/0 r =، 0005/0P: ). رابطه ی بین این دو متغیر بیانگر ارتباط مثبت بین درصد نیتروژن با میزان ترسیب کربن می باشد به طوری که افزایش درصد ازت منجر به افزایش میزان ترسیب کربن می گردد. همچنین همبستگی مثبت بین سیلت و ترسیب کربن (032/ r =، 001/0 P =)؛ همبستگی مثبت بین رس و ترسیب کربن (20/0 r =،  :044/0P =) و همبستگی منفی بین شن و ترسیب کربن (41/0- r =، 005/0P =) وجود دارد که نشان می دهد درصد بالای سیلت و رس در افزایش ترسیب کربن دخالت دارد و درصد بالای شن منجر به کاهش میزان ترسیب کربن می گردد.

 

 

 

 

جدول 6- نتایج ضریب همبستگی پیرسون مربوط به گندم 1397

Table 6. Results for Pearson coeficect correlation for wheat in 2017

	ترسیب کربن	نیتروژن	سیلت	رس	شن
ترسیب کربن	1
نیتروژن	**962/0	1
سیلت	** 324/0	**348/0	1
رس	*202/0	**270/0	157/0-	1
شن	**416/0-	**481/0	**759/0-	**522/0-	1

 

 

نتایج تحلیل رگرسیون خطی نشان داد که از بین شن، رس، سیلت و نیتروژن ، در گام اول، نیتروژن وارد مدل شد(جدول 7) و به اندازه 96/0=R از ترسیب کربن را پیش بینی می کند یعنی 6/92% واریانس ترسیب کربن گندم توسط نیتروژن تبیین می گردد (جدول 7). در گام دوم، نیتروژن و رس در مجموع 93% واریانس ترسیب کربن گندم را تبیین کردند، 640.989 = F، 0.< p. در مدل نهایی نیتروژن و رس به لحاظ آماری معنادار بودند و نیتروژن مقدار بتا (979/0 =Beta، 01/0< p) بزرگتر از رس (062/0- = Beta، 05/0< p) داشت (جدول 7(

بر اساس نتایج مقدار ترسیب کربن خاک پسته با پوشش متوسط درختی بیشتر از کاربری زراعی گندم آبی بوده است (جدول 3). اختلاف موجود ناشی از تفاوت در نوع اکوسیستم و به بیان دیگر اختلاف در نوع گونه گیاهی، شیوه مدیریت بهتر باغات پسته و فرسایش بیشتر در زمین های زیر کشت گندم
می باشد. که این موضوع با مقایسه نتایج تحقیقات جداگانهSingh et al., (2021)  بر ترسیب کربن در خاک تحت کشت گندم و Bagheri et al., (2020) بر ترسیب کربن در خاک تحت کشت پسته حاکی 74% از مقدار بالاتر ترسیب کربن در واحد سطح برای پسته نسبت به گندم می باشد.

 

 

جدول7-  نتایج تحلیل رگرسیون خطی مربوط به گندم 1398

Results of linear regression analysis related to wheat 1398 Table7-

 

مدل	R	ضریب تعیین R2	ضریب تعیین تعدیل شده	Beta	t	F	سطح معناداری Sig
1    نیتروژن	a 962/0	926/0	925/0	962/0	043/35	998/1227	0005/0
2    نیتروژن         رس	b964/0	930/0	928/0	979/0 062/0-	011/35 217/2-	989/640	0005/0 029/0

مدل 1: نیتروژن    مدل 2: نیتروژن و رس

 

 

عدم معنی دار بودن تفاوت گندم و پسته از نظر ترسیب کربن در سال 1387 می تواند ناشی از تغییر کاربری اراضی به باغی باشد، چنانچه پوشش گیاهی کم در سالهای اولیه احداث باغات پسته سبب کاهش ماده آلی خاک و در نتیجه کاهش میزان ترسیب کربن می گردد. میانگین ترسیب کربن در باغات پسته در سال 1397 بیشتر از گندم بوده است (جدول 3) که علت آن می تواند افزایش بیوماس و پوشش گیاهی همچنین مدیریت بهتر باغات بدلیل ارزش اقتصادی محصول آن باشد. مقدار کل ترسیب کربن خاک در باغات پسته سال 1397؛ بالاترین میزان ترسیب کربن در هکتار را داشته است که از دلایل آن افزایش سطح زیرکشت و مدیریت بهتر منابع می باشد. میانگین مقدار ترسیب کربن در مزارع گندم در سال 1387 بیشتر از سال 1397 بوده است که بیانگر شرایط اقلیمی مناسب تر در این سال و شخم بیشتر اراضی در طی این دوره بوده است. اما در مجموع از لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود نداشت. نتایج برآورد میزان ترسیب کربن در باغات پسته سال 1397 در دو عمق 50-0 و 100-50 سانتیمتری خاک نشان داد که میزان ترسیب کربن در عمق 100-50 بیش از 50-0 سانتیمتری خاک بوده است؛ این موضوع می تواند به دلیل شخم و دستخوردگی عمق اول خاک بر اثر کشت و کار و در نتیجه کاهش مواد آلی خاک در این بخش و افزایش کود های آلی در زمان احداث باغات پسته به دلیل برگردان خاک تا عمق 2 متری باشد. شخم باعث به هم خوردن خاکدانه های خاک و مواد آلی، تسریع تجزیه، افزایش فعالیت های میکروبی و در نهایت افزایش انتشار دی اکسید کربن از خاک ها می گردد (Wulanningtyas et al., 2021). عامل دیگری که برای کاهش کربن آلی خاک می توان ذکر نمود، تشدید فرسایش در زمین های زراعی است.، با افزایش فرسایش خاک در اثر تغییر کاربری اراضی، ماده آلی همراه با خاک سطحی که درصد بالایی از کربن دارد منتقل می شود (La-Manna et al., 2021). علاوه بر این، عملیات خاک ورزی سبب مخلوط شدن لایه های پایین خاک با درصد کربن آلی کمتر با خاک رویی حاوی کربن آلی، می گردد و در نتیجه کربن آلی خاک سطحی نسبت به حالت اولیه کاهش خواهد یافت. (Wulanningtyas et al (2021 در تحقیق خود بیان می دارد که پسته کاری منجر به کاهش کربن ترسیب شده به مقدار 16% گردیده که این کاهش در کربن ترسیب شده تنها در عمق سطحی خاک دیده شد و در سایر عمق ها تفاوتی از این نظر مشاهده نمی شود Celik et al., (2017).  علاوه بر این Singh et al., (2021) نیز کاهش مواد آلی در اثر کشت و متداول گندم را به دو دلیل به هم خوردن خاک سطحی و در نتیجه، تسریع تجزیه بیولوژیک مواد آلی، تشدید فرسایش خاک و به دنبال آن هدر رفت مواد آلی همراه با رواناب گزارش نمودند. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که همبستگی بین نیتروژن و ترسیب کربن از لحاظ آماری معنی دار و رابطه ی بین این دو متغییر بیانگر ارتباط مثبت و قوی است. همچنین همبستگی مثبت کمی بین رس و ترسیب کربن و همبستگی منفی متوسطی بین شن و ترسیب کربن وجود دارد. اسیدیته، درصد شن و نیتروژن به ترتیب مهم ترین شاخص های موثر بر کربن آلی خاک هستند که در این رابطه بین کربن و نیتروژن (Chen et al., 2021) و کربن و اسیدیته et al., 20201) Zhang ) و کربن و بافت خاک Arunrat et al., (2021) اشاره کرده اند. برای افزایش کربن در خاک، باید فعالیت های مدیریتی مانند افزایش میزان کربن وارد شده به خاک مثل لاشبرگ و بقایای گیاهی و کاهش مقدار تجزیه کربن خاک اعمال کشت حفاظتی و کوددهی را می توان به عنوان روش های موثر در ترسیب کربن اتمسفر در کوتاه مدت و دراز مدت دانست که باعث افزایش میزان ترسیب کربن در زیر زمین می شود، اعمال شوند.

نتیجه‌گیری کلی

به طور کلی می توان چنین نتیجه گیری کرد که شخم مراتع و تولید محصولات زراعی یک ساله منانند گندم در آن، کربن آلی خاک را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. استقرار گونه های چند ساله مناسب  مانند پسته روی زمین هایی که در گذشته روی آنها زراعت شده است، می تواند روند کاهش ذخایر کربن خاک را کاهش و یا حتی برعکس نماید.

مراجع

• Al-Ismaili, A. M. 2021. GIS and remote sensing techniques in Controlled Environment Agriculture: A review. Journal of Agricultural and Marine Sciences [JAMS], 26(2): 10-23.
• Arunrat, N., Pumijumnong, N., Sereenonchai, S. and U, Chareonwong. 2020. Factors controlling soil organic carbon sequestration of highland agricultural areas in the mae chaem basin, northern Thailand. Agronomy, 10(2):
• Bagheri, R., Shataee, S. and S. Y, Erfanifard. 2021. Canopy Based Aboveground Biomass and Carbon Stock Estimation of Wild Pistachio Trees in Arid Woodlands Using GeoEye-1 Images. Journal of Agricultural Science and Technology, 23(1), 107-123.
• Celik, A., Sakin, E. D., Sakin, E. and A, Seyrek. 2017. Surface carbon stocks of soil under pistachio cover on southeastern Turkey. Applied Ecology and Environmental Research, 15(3), 747-758.
• Chahal, H. S. and A, Singh. 2021. Impact of Agricultural Practices and their Management Techniques on Soil Carbon Sequestration: A Review. Agricultural Reviews, 42(1).
• Chen, Q., Hu, Y., Hu, A., Niu, B., Yang, X., Jiao, H. and G, Zhang. 2021. Shifts in the dynamic mechanisms of soil organic matter transformation with nitrogen addition: From a soil carbon/nitrogen-driven mechanism to a microbe-driven mechanism. Soil Biology and Biochemistry, 160, 108355.
• Holmberg, M., Akujärvi, A., Anttila, S., Autio, I., Haakana, M., Junttila, V. and M. Forsius 2021. Sources and sinks of greenhouse gases in the landscape: Approach for spatially explicit estimates. Science of the Total Environment, 781, 146668.
• Kumar, V., Singh, A.,and R. I, Navsare. 2021. Potential carbon sequestration methods of agriculture: A review. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 10(2), 562-565.
• Li, Z., Chen, C., Nevins, A., Pirtle, T. and S, Cui. 2021. Assessing and Modeling Ecosystem Carbon Exchange and Water Vapor Flux of a Pasture Ecosystem in the Temperate Climate-Transition Zone. Agronomy, 11(10),
• Singh, A., Dhyani, B. P., Guo, Y., Chen, M., Pan, J., Shang, Y., Wu, X. and Z, Cui. 2021. Increasing soil organic carbon sequestration while closing the yield gap in Chinese wheat production. Land Degradation & Development, 32(3), 1274-1286.
• La Manna, L., Tarabini, M., Gomez, F. and C. M., ostagno. 2021. Changes in soil organic matter associated with afforestation affect erosion processes: The case of erodible volcanic soils from Patagonia. Geoderma, 403, 115265.
• Ortiz, A. M. D., Outhwaite, C. L., Dalin, C. and T. Newbold. 2021. A review of the interactions between biodiversity, agriculture, climate change, and international trade: Research and policy priorities. One Earth, 4(1), 88-101.
• Wulanningtyas, H. S., Gong, Y., Li, P., Sakagami, N., Nishiwaki, J. and M, Komatsuzaki. 2021. A cover crop and no-tillage system for enhancing soil health by increasing soil organic matter in soybean cultivation. Soil and Tillage Research, 205, 104749.
• Wang, R., Zhou, J., Xie, J., Khan, A., Yang, X., Sun, B. and S, Zhang.2020. Carbon sequestration in irrigated and rain-fed cropping systems under long-term fertilization regimes. Journal of Soil Science and Plant Nutrition, 20(3), 941-952.
• Zhang, J., Wu, X., Shi, Y., Jin, C., Yang, Y., Wei, X. and J, Wang. 2021. A slight increase in soil pH benefits soil organic carbon and nitrogen storage in a semi-arid grassland. Ecological Indicators, 130, 108037.
• Zhou, W., Han, G., Liu, M., Zeng, J., Liang, B., Liu, J. and R, Qu. 2020. Determining the Distribution and Interaction of Soil Organic Carbon, Nitrogen, pH and Texture in Soil Profiles: A Case Study in the Lancangjiang River Basin, Southwest China. Forests, 11(5), 532.