مقایسه و نگاهی گذرا برمفاهیم وطن درادبیات مشروطه با تکیه برآثارسیداشرف الدین گیلانی وادبیات دفاع مقدس قیصرامین پور

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 9، دوره 14، شماره 51، تیر 1401، صفحه 176-197   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.692904

نویسندگان

ماندانا علیمی^{* 1}؛ مسعود پاکدل²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران.

²استادیار زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز. رامهرمز.ایران

چکیده

وطن در ادبیات مشروطه دارای مفاهیم متعددی است. همۀ شاعران این دوره در شعر خود بر وطن­پرستی، مبارزه با استبداد و استعمار، آبادانی سرزمین خود، نگاه نوستالوژیک به ایران قبل از اسلام تأکید دارند. مفهوم وطن اسلامی هم در شعر بعضی از شاعران دیده می­شود در ادبیات دفاع مقدس وطن اقلیمی، وطن انسانی، وطن اسلامی و وطن­دوستی در بیشترسروده های شاعران این دوره  بخصوص قیصرامین پوردیده می­شود. برای روش تحقیق این پژوهش در ابتدا به منابعی که در مورد وطن بود، مراجعه کردیم. در زمینه وطن برای شناخت دقیق مفهوم وطن هم در ادبیات کلاسیک و هم در عصر حاضر مورد بررسی قرار گرفت. در این میان چون وطن جزو مقوله­های اجتماعی نیز محسوب می­شوند، در مورد جامعه­شناسی ادبیات و بخصوص جامعه­شناسی ادبیات فارسی به طور جداگانه مطالعه شد. از سویی دیگر ادبیات مشروطه و دفاع مقدس ارتباط تنگاتنگی با کنش­ها، واکنش­ها، رویدادها و تغییرات عصر خود دارند و برآمده از دوره­ای تاریخی هستند. از این رو برای شناخت بهتر این دو ادبیات، به مطالعۀ انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی و چرایی اتفاق و چگونگی فرایند آن ها بپردازیم.

کلیدواژه‌ها

: وطن؛ ادبیات مشروطه؛ سیداشرف الدین گیلانی؛ ادبیات دفاع مقدس؛ قیصرامین پور

مراجع

منابع:

آجودانی، ماشاءالله (1386)، مشروطۀ ایرانی، تهران: اختران.

آجودانی، ماشاءالله (1382)، یا مرگ یا تجدد (دفتری در شعر و ادب مشروطه)، تهران: نشر اختران.

آدمیت، فریدون (1340)، فکر آزادی و مقدمۀ نهضت مشروطیت، تهران: روشنگران.

اکبری بیرق، حسن (1379)، مبانی فکری ادبیات مشروطه، تهران: انتشارات پایا

امین­پور، قیصر (1388)، آینه­های ناگهان: گزیدۀ شعرهای 64 تا 71، چاپ پانزدهم، چاپ اول 1372، تهران: افق.

---------- (1389)، تنفس صبح: گزیدۀ دو دفتر شعر«تنفس صبح» و «در کوچۀ آفتاب»، چاپ ششم، چاپ اول1367، تهران: سروش.

---------- (1387)، دستور زبان عشق: شعرهای 80 تا 85، چاپ نهم، چاپ اول 1386، تهران: مروارید.

---------- (1384)، سنت و نوآوری در شعر معاصر، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

---------- (1386)،  گل­ها همه آفتابگردانند، چاپ هشتم، چاپ اول 1381، تهران: مروارید.

بصیری، محمدصادق (1388)، سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیات فارسی، جلد 1، از آغاز تا عصر پهلوی، کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر.

ترابی، ضیاءالدین (1384)، شکوه شقایق «نقد و بررسی شعرهای دفاع مقدس»، قم: نشر سماء.

رمضان­نرگسی، رضا (1393)، تبیین جامعه­شناختی انقلاب مشروطه، کوششی در تحلیل تغییرات اجتماعی تاریخ معاصر مشروطه، تهران: انتشارات مؤسسۀ آموزشی­و پژوهشی امام خمینی.

سنگری، محمدرضا (1380) نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس ج1 (ادبیات پایداری در اسلام و در ایران)، تهران: نشر پالیزان.

سنگری، محمدرضا (1380)، نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس، ج2 (آفاق شعر دفاع مقدس، ویژگی­های کلی شعر دفاع مقدس)، تهران: نشر پالیزان.

سنگری، محمدرضا (1380)، نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس، ج3 (تمایل سبک­شناسانه، بررسی قالب­ها و گزینش نمونه­ها)، تهران: نشر پالیزان.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: نشر سخن.

کاظمی، محمد کاظم (1390)، ده شاعر انقلاب، تهران: انتشارات سوره مهر.

کافی، غلام­رضا (1389)، شناخت ادبیات انقلاب اسلامی، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش­های دفاع مقدس.

کاکایی، عبدالجبار (1385)، بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران و جهان، تهران: نشر پالیزان.

کسروی، احمد (1384)، تاریخ مشروطۀ ایران، چاپ پنجم، چاپ اول 1378، تهران: صدای معاصر.

گیلانی، سید اشرف­الدین(1371)، کلیات جاودانه‌ سید اشرف‌الدین‌ گیلانى‌، به‌ کوشش‌ حسین‌ نمینى‌، چاپ دوم، تهران‌: اساطیر.

گیلانی، سید اشرف­الدین (1375)، کلیات سید اشرف الدین گیلانی، با مقدمه و کوشش احمد اداره­چی گیلانی، تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه.

یاحقی، محمد جعفر (1393)، کلیات تاریخ ادبیات فارسی، تهران: مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی.