تحلیل گفتمان انتقادی در شعر «سفرنامه خیزران» سید حسن حسینی با تأکید بر نظریه تحلیل گفتمان فرکلاف

مطالعات نقد ادبی

دوره 16، شماره 50، شهریور 1400، صفحه 171-186   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مرضیه حسینی رکن آبادی^{* 1}؛ رضا فهیمی²؛ منیژه فلاحی²

¹دانشگاه آزاد واحد ساوه

²استادیار دانشگاه آزاد واحد ساوه

چکیده

 گفتمان نوعی کاربرد زبان در حوزه خاص و بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی اثرگذار بر ساختار زبان است. تحلیل گفتمان از نظر فرکلاف، تلفیق نمودن متن و اجتماع با ساختار زبان می­باشد. گفتمان بازنمایی­های مختلف زندگی اجتماعی هستند که کنش­گران اجتماعی را به طور متفاوت در موقعیت­هایی قرار می­دهند و زندگی اجتماعی را به شیوه­های مختلف بازنمایی می­کنند تا از طریق روش­های روزمره  به نحو خلاقانه­ای، جهانی قاعده­مند خلق نمایند. تحلیل هر گفتمان سه منظر دارد؛ تحلیل صورت­ها و ساختارهای نشانه­دار نحوی که معرف دیدگاه نویسنده است، کاربرد صناعات ادبی که گامی بزرگ در شخصی­سازی زبان دارد و تحلیل ماهیت کلام ادیبانه که راه ارتباطی بزرگی در خدمت اجتماع است. حسینی کلام موزون را به نماد غیرت و ملت ظلم­ستیز پیوند می­زند و از این واقعه عظیم، پرده­های عینی را برمی­دارد. او در شعر عاشورایی «سفرنامه خیزران» شهادت مظلومانه علمدار کربلا را با لحنی حماسی و پر صلابت در قالب شعر نیمایی به تصویر می­کشد. هدف پژوهش پیش رو بیان سبک تحلیل گفتمان مسلط حسینی در شعر سفرنامه خیزران به شیوه توصیفی ـ تحلیلی است و در پی پاسخ به این سوال است که کاربرد زبان و کردار گفتمانی در این شعر چگونه است؟

کلیدواژه‌ها

سید حسن حسینی؛ حماسه عاشورا؛ شهادت؛ تحلیل انتقادی گفتمان؛ فرکلاف

مراجع

احمدی بیرجندی، احمد.(1348). دستور زبان فارسی یا صرف و نحو، تهران: کتاب فروشی باستان.   

پور یوسف، عباس.(1386). خلاصه تفسیر المیزان و نمونه، قم: نشر شاهد.

تجلیل، جلیل.(1362). معانی و بیان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

خطیب رهبر، خلیل.(1367). دستور زبان فارسی حروف اضافه و ربط، تهران: انتشارات سعدی.

حسینی، سید حسن.(1387). گنجشک و جبرئیل، تهران: نشر افق.

حسینی الهاشمی، سید منیرالدین؛ میرباقری، سید مهدی.(1389). مراقبه­های عاشورایی، قم: موسسه فجر ولایت.

دهخدا، علی اکبر.(1341). فرهنگ لغت، جلد 41، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

سیدابن طاووس، علی ابن موسی.(1348). لهوف، تهران: چاپ اول.  

شفیعی کدکنی، محمد رضا.(1386). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس.(1375). بیان و معانی، تهران: انتشارات فردوس.

فرشیدورد، خسرو.(1381). درباره ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیر کبیر.

همو.(1388). دستور مفصل امروز، تهران: سخن.  

فتوحی، محمود.(1390). سبک­شناسی، نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران: سخن.

قجری، حسینعلی؛ نظری، جواد.(1392). کاربرد تحلیل گفتمان در تحقیقات اجتماعی، تهران: جامعه­شناسان.

کزازی، میر جلال­الدین.(1381). بیان 1 زیباشناسی سخن پارسی، تهران: نشر مرکز.

نظری منفرد، علی.(1379). قصه کربلا، انتشارات سرور.

وحیدیان کامیار، تقی.(1375). فرهنگ نام اوایی در زبان فارسی، مشهد: انتشارات بهار.

همایی، جلال­الدین.(1370). معانی و بیان، تهران: موسسه نشر هما. 

همایونفر، عبدالرحیم.(1364). دستور جامع زبان فارسی، موسسه مطبوعاتی علمی.

یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز.(1391). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، نشر نی