نقد سبک شناسانه ی دو رساله ی عرفانی فتوتیه و مرآت التائبین

مطالعات نقد ادبی

دوره 16، شماره 50، شهریور 1400، صفحه 203-222   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

کبری بیات^*

دانشگاه آزاد واحد کرج

چکیده

میرسیدعلی همدانی یکی از عرفای قرن هشتم هجری است که چندین رساله ی عرفانی از او به جا مانده است، از جمله دو رساله ی «مرآت‌التائبین و رساله ی فتوتیه». نثر این دو رساله‌ صوفیانه و تعلیمی است. نویسنده در به کار بردن صنایع لفظی و معنوی، خود را دچار تکلف، و معنا را فدای لفظ نکرده و همین امر موجب می‌شود که نثر این دو رساله از سبک نثرهای فنی متمایز شود. نویسنده معمولاً با استفاده از یک تشبیه و ایجاد زنجیره‌ای از اضافه‌های تشبیهی و استعاری و آرایه‌هایی مانند مراعات نظیر و جناس و سجع، مقصود خود را بیان کرده است؛ البته در این فرآیند گرفتار افراط نشده و بیشتر به معنای متن توجه داشته است، نه زیبایی و آرایش کلام؛ از این رو نثر این دو رساله به سبک بینابین، یعنی اسلوبی بین مرسل و فنی، نزدیک است. دو مقوله ی بیانیِ تشبیه و تمثیل از مقولات پرکاربرد در این نوع نثر است.      

کلیدواژه‌ها

میرسیدعلی همدانی؛ رساله ی فتوتیه؛ مرآت ‌التائبین؛ سبک؛ نثر صوفیانه

مراجع

قرآن کریم

اذکایی ، پرویز.(1394). میر همدان، همدان، انتشارات ابو علی سینا.

استخری ، احسان الله.(1380). اصول تصوف، تهران، معرفت،1380

اسفندیار ، محمود رضا.(1384). آشنایان ره عشق ) مجموعه مقالاتی در معرفی شانزده عارف بزرگ )، تهران، تالیف گروهی از مولفان نشر دانشگاهی با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی .

خطیبی، حسین.(1386). فن نثر در ادب پارسی، [چ سوم  ]، تهران، انتشارات زوار.

زرین کوب ، عبدالحسین.(1371). شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران، انتشارات علمی.

شفیعی کدکنی، محمد رضا.(1370). صورخیال در شعر فارسی، تهران، انتشارات آگاه.

شمیسا ، سیروس.(1364). سبک شناسی نثر، [چ پنجم ] ، تهران، نشر میترا.

همو.(1370). بیان، تهران، انتشارات فردوس.

غلامرضایی، محمد.(1388). سبک شناسی نثرهای صوفیانه ) از اوایل قرن پنجم تا اوایل قرن هشتم ) ،تهران، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

کربلایی تبریزی، حافظ.(1340). روضات الجِنان و جنات الجَنان، تصحیح جعفر سلطان القرایی، تهران ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

کربن، هانری.(1373). تاریخ فلسفه، ترجمه ی جواد طباطبایی، تهران، کویر.

همایی، جلال الدین.(1364). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، انتشارات توس.

همدانی، میر سید علی، رساله ی فتوتیه، نسخه­ی کتابخانه­ی گنج بخش پاکستان (نسخه ی خطی)

همو. رساله ی مرآت التائبین، نسخه­ی کتابخانه­ی گنج بخش پاکستان (نسخه ی خطی)