,وثیقه المدینه و تأثیرآن برتحول اجتماعی مفهوم اسیر پس از اسلام

فقه و تاریخ تمدّن

دوره 8، شماره 1، فروردین 1401، صفحه 47-55   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمید رضا پورقربان¹؛ مهدی حبیب اللهی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای الهیات ومعارف اسلامی ( علوم قرآن وحدیث ) ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان ( خوراسگان ) اصفهان ، ایران

²مهدی حبیب اللهی ، استادیار دانشگاه باقر العلوم( علیه السلام ) ، قم ، ایران .

چکیده

مفهوم اسیر در دانش زبانشناسی از مفهومی عام برخوردار است و شامل مصادیق و اقسام گوناگونی می‌شود، اما هرگاه بدون هیچ قرینه‌ای به کار رود آنچه متبادر به ذهن می‌شود، اسیر جنگی است. اسیران در طول تاریخ با انواع و اقسام گوناگونی از برخوردها مواجه بودند که می‌توان قریب به اتفاق همه آنها را رفتارهائی سرکوبگرایانه و خشن دانست که حتی در بعضی از موارد منجر به مرگ آنان می‌شده است . از دیگر سو جامعه نوپای اسلامی در مدینه نیز با این مسئله رو به رو بود که در هنگام منازعات، برخورد با اسیر باید چگونه باشد. از این رو در متن عهدنامه‌ای که در ابتدای ورود پیامبر اسلام به این شهر نگاشته شد مفادی پیرامون رفتار کلی با اسیران بیان شده است که آن را می‌توان مرجع اصلی برخورد با اسیر دانست. پرسشی که در این نوشتار مطرح می‌شود این است که این عهدنامه تا چه اندازه روی رفتار عرب جاهلی تازه مسلمان با اسیران تاثیر داشته است؟ با بررسی انجام شده در این نوشتار می‌توان این نتیجه را گرفت که اصل در برخورد با اسیران آزاد نمودن آنها در مقابل فدیه بوده است، اما در مواردی نیز اسلام به جهت پیمان شکنی مکرر اسیران یا همدستان ایشان از این حکم اولیه عدول نموده و حکم به قتل اسیران نیز صادر شده است ولی به صورت کلی می توان دریافت که اسلام برخی از رسوم معمول جاهلی مانند آزادی اسیر را بدون دریافت فدیه امضا نموده است، اما به هیچ وجه برخورد ناشایست با اسیر را جایز ندانسته و در این مورد احکام جدیدی تأسیس نموده است. بدون تردید، اسلام با بردگی انسان که ازسویی در فقر وخود باختگی انسان های ضعیف واز سوی دیگر در ظلم وسلطه و زیاده‌خواهی اربابان زورمدار ریشه داشت، مبارزه کرد، اگرچه در مواردی نظیر رفتار با اسیران جنگی (کفار حربی) طبق صلاحدید رهبر مسلمین، استرقاق و برده‌گیری آنها را مجاز دانست.

کلیدواژه‌ها

تحول اجتماعی؛ اسیر؛ وثیقة ‌المدینه؛ مدینه؛ اسلام