بررسی مقایسه‌ای ترکیب‌های اسانسی برگ و ساقه گیاه مورخوش در مرحله رویشی (Zhumeria majdae Rech. f. & Wendelbo)

فیزیولوژی محیطی گیاهی

دوره 3، شماره 9، خرداد 1387، صفحه 20-28   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

علی اصغر مجروحی

گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، تهران

چکیده

گونه ایرانی منوتیپیک Zhumeria  majdae Rech. f. که با نام محلی ُمورخوش شناخته می‌شود، اخیراً به عنوان یک گونه متعلق به یک جنس جدید بنام زومریا (Zhumeria) از تیره نعناع معرفی شده است. این گیاه از نظر پراکنش محدود به جنوب ایران و استان هرمزگان است. برگ‌های گیاه ُمورخوش سالیان متمادی است که به عنوان یک داروی شفابخش برای درد معده و یک ضدعفونی کننده قوی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق نوع و مقدار ترکیبات موجود در اسانس برگ و ساقه گیاه  ُمورخوش در مرحله رویشی که از منطقه کوه گنو واقع در30 کیلومتری شمال بندرعباس جمع آوری شده بود، از طریق تکنیک‌های GC و GC/MS مورد بررسی قرار گرفت. در اسانس برگ و ساقه به ترتیب تعداد 22 و 19 ترکیب شیمیایی شناسایی شدند. بازده تولید اسانس برگ و ساقه به ترتیب 5/7 و 3/0 درصد بود. دو ترکیب لینالول و کامفور جزو گروه ترکیبات اصلی تشکیل دهنده اسانس هستند، در حالی که ترکیبات آلفا پینن، کامفن، لیمونن، آلفا ترپینئول، کاریوفیلن اکسید و میرسن جزء گروه ترکیبات با مقادیر کم محسوب می‌شوند و در گروه دوم قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ اندمیک؛ کامفور؛ لینالول؛ مورخوش؛ Zhumeria majdae

مراجع

جایمند، ک.، و رضایی، م. (1379). بررسی ترکیب‌های شیمیایی اسانس بابونه گاوی، مجله پژوهش و سازندگی، شماره 48، صفحات 17-15.

حسین‌زاده، ح. (1384). بررسی اثر عصاره و اندام‌های هوایی گیاه ُمورخوش بر روی تحمل نسبت به اثر ضد دردی مرفین در موش، مجله علوم پایه پزشکی ایران، جلد 8 ، شماره 2، صفحات 98-93.

زرگری، ع. (1372). گیاهان دارویی، جلد چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، صفحه 136.

زهزاد، ب.، و مجنونیان، ه‍. (1376). شناسنامه منطقه حفاظت شده گنو، انتشارات اداره محیط زیست هرمزگان، صفحه 39.

صدری، ح. (1375). ترکیب‌های شیمیایی موجود در روغن اسانسی گونه ُمورخوش، مجله پژوهش و سازندگی، شماره 31، صفحه 61-59.

عازمی، م. (1379). بررسی ترکیبات اسانس Zhumeria majdae به روش آنالیز جرمی، اولین همایش بین المللی طب سنتی و مفردات پزشکی، تهران.

عصاره، م. (1384). تنوع گیاهی ایران، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، ص 135.

قهرمان، ا. (1373). کورموفیت‌های ایران، جلد سوم، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی، صفحه 295.

مجروحی، ع. و مجد، ا. (1380). بررسی‌های ریخت شناسی، تشریحی و تکوینی گونه اندمیک مورخوش، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.

مظفریان، و. (1384). شناخت گیاهان دارویی و مسائل آن، مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی، مشهد، صفحات 14-13.

Adams, R.P. (2004) Identification of essential oil components by gas chromatography/quadrupole mass spectroscopy. Carol Stream, Allured Publishing Corporation.

Baser, K.H.C. (1993) Essential oils of Anatolian labiatae, Acta Hort. No. 333: 217-239.

Nickavar, B., Mojab, F. (2005) Volatile composition of the essential oil of Salvia hypoleuca, Benth. Aromatherapy, No. 15, pp. 51-53.

Proestos, C., Sereli, D. (2006) Determination of essential oils in aromatic plants by HPLC and    GC-MS Food Chemistry, 95: 44-52.

Rechinger, K.H. (1982) Flora Iranica, No.150, pp. 479-480.