بررسی و تبیین جلوه های تمثیلی داستان ماهی سیاه کوچولوبر اساس نظریه ی ناسازگاری های شناختی لئون فستینگر

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 14، شماره 52، تیر 1401، صفحه 85-104   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فرشته ناصری^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

داستان ماهی سیاه کوچولو، به جهت برخورداری از مناسبات متعدد بیانی وتمثیلی، بستر مناسبی را جهت نقد وتحلیل افکار و اندیشه‌های شخصیت های متعدد انسانی با بهره گیری از روابط و ویژگی‌های رفتاری حیوانات، فراهم می آورد. با عنایت به این امر پژوهش حاضر به بیان جلوه‌های تمثیلی این داستان بر اساس نظریه‌ی لئون فستینگر، روان شناس مبانی اجتماعی، به شیوه‌ی توصیفی - تحلیلی وبه روش کتاب خانه‌ای (مطالعات کتاب‌ها و پایان نامه‌ها)  پرداخته است .هدف پزوهش حاضرانعکاس مبانی جامعه‌ی یک دوران وشناخت ارزش های متعدد آن در افکار ،اندیشه ها وفرهنگ مردم یک دوره  است. ضرورت پرداختن به چنین پژوهش‌هایی، بهره وری از شیوه های بیانی ادبیات تمثیلی به عنوان یکی از اصلی ترین مباحث انتقال روابط ومناسبات تاریخی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و... در آثار متعدد است. مساله‌ی اصلی این پژوهش جستجوی تمهیداتی است که صمد بهرنگی جهت بیان مقاصد درونی خویش بر اساس دغدغه های حاکم در جامعه، از آن بهره برده است.تاکنون پژوهش های  گسترده ای پیرامون این داستان صورت پذیرفته ولی تحقیق مستقلی در خصوص تبیین روابط و مناسبات داستانی آن بر اساس عقاید فستینگر انجام نگرفته است. سوال مورد بحث در پژوهش حاضر این است که داستان ماهی سیاه کوچولو بر مبنای اصول ناسازگاری اجتماعی فستینگر تا چه حد قابل نقد و بررسی است؟ نتایج پژوهش بیانگر آن است که این داستان به دلیل انعکاس مبانی متعدد رفتاری و اجتماعی، دارای روابط و مناسباتی است که بر مبنای اصول فکری سه گانه‌ی فستینگر به شکل عملیاتی  و کاربردی، قابلیت نقد و بررسی دارد.

کلیدواژه‌ها

ماهی سیاه کوچولو؛ صمد بهرنگی؛ تمثیل؛ لئون فستینگر؛ روانشناسی

مراجع

1. آریان پور، عباس ؛ کاشانی ،منوچهر،(۱۳۸۶)، فرهنگ انگلیسی به فارسی، تهران: امیر کبیر،چ چهل وسوم
2. انوشه، حسن، (۱۳۷۵)، دانشنامه ی ادب فارسی، تهران: موسسه ی فرهنگی و انتشاراتی دانشنامه، چ سوم
3. بازیار، صادق؛ دهقانی، یوسف (1394)، تاثیر برنامه‌ی آموزش مهارت های زندگی بر کاهش ناسازگاری اجتماعی وپرخاشگری نوجوانان دختر،تهران:کنفرانس ملی آینده پژوهی علوم انسانی وتوسعه
4. بدار،ل؛ دزیل، ژ؛ لامارش، ل (1381)، روانشناسی اجتماعی، ترجمه‌ی حمزه گنجی، تهران: نشر ساوالان ، چ دوم
5. بهرنگی، صمد، (۱۳۸۷)، قصه های بهرنگی، تهران: سرایش،چ هشتم
6. بهرنگی،صمد ،(1346)،ماهی سیاه کوچولو،تهران :کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان،چ اول
7. بهزاد پور،سمانه ؛ – مطهری،زهراسادات ؛ سهرابی،فرامرز (1394)،پیش بینی نشخوار فکری بر اساس ناسازگاری اجتماعی وهیجانی در بیماران مبتلا به وسواس فکری،تهران :دانشگاه شهید بهشتی ،دوره ی 16 ،شماره4،(پیاپی 62 )
8. تقوی، محمد، (۱۳۷۶)، حکایت های حیوانات در ادب فارسی، تهران: روزنه ،چ اول
9. جابری،ناصر ،(1396)، مطالعه ی بینامتنی تمثیل در معارف بهاء ولد ومثنوی مولانا، شیراز، شعر پژوهی (بوستان ادب)، دوره ی نهم ،شماره ی 3 (پیاپی33)
10. جعفری، ناهید؛ بخشی پیش کناری، زهرا (1396)، رویکرد نظامی گنجوی به تمثیل حیوانات از دیدگاه تعلیمی،دهاقان،پژوهشنامه ی ادبیات تعلیمی دوره ی نهم ،شماره ی 33.
11. داد، سیما، (۱۳۸۳)، فرهنگ اصطلاحات ادبی - واژه نامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی تطبیقی و توضیحی)، (ویرایش جدید)، تهران: مروارید، چ دوم.
12. درویشیان، علی اشرف ،( ۱۳۷۷)، برگزیده‌ی آثار صمد بهرنگی، تهران: کتاب و فرهنگ.
13. سپانلو، محمد علی، (۱۳۶۶)، نویسندگان پیشرو ایران، تهران: نگاه ،چ دوم.
14. سورین، و، تانکارد، ج، (1381)، نظریه‌ی ارتباطات، ترجمه ی علیرضا دهقان، تهران: دانشگاه تهران.
15. شیری، قهرمان، (۱۳۸۷)، مکتب های داستان نویسی در ایران، تهران: چشمه.
16. قاسمی پور، قدرت؛ آذر پناه، آرش، (1393) داستان کوتاه تمثیلی در ادبیات معاصر ایران، تهران: پژوهش های ادبی ،سال دوازدهم،شماره ی 47.
17. میر صادقی، جمال، (۱۳۷۶)، عناصر داستانی، تهران: سخن.
18. میرعابدینی، حسن، (۱۳۸۷)، صد سال داستان نویسی در ایران، تهران: چشمه ،چ سوم.
19. Samelson, Franz, (2000), little tolerance for boredm
20. American National Biography  Online