مسائل و مطالبات مردم طهران در اسناد عرایض عهد ناصری (1301-1303 هـ .ق)

پژوهش نامه تاریخ

دوره 17، شماره 65، اسفند 1400   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مریم نیل قاز¹؛ سینا فروزش^{* 2}؛ رضا شعبانی صمغ آبادی³

¹دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

²گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات

³استاد گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
بررسی ساختارهای اجتماعی ایران در هر دوره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این بین دسترسی به اسناد یکی از مؤثرترین روش‌های پژوهش، جهت دستیابی به واقعیت های هر زمان شناخته شده است و اسناد عرایض به عنوان گروهی از اسناد تاریخی که از امور زندگی، روابط میان مردم و جامعه و حکومت سخن می‌گوید و هر سطر از آن به زندگی اجتماعی مردم می‌پردازد، برای پژوهشگران از امتیاز خاصی برخوردار است.
هدف پژوهش حاضر شناخت مشکلات و مسائل اجتماعی مردم طهران طی نزدیک به سه سال از سلطنت ناصرالدین‌‌شاه قاجار است که در اسناد عرایض مورد بررسی، منعکس گردیده است؛ این اسناد، شامل عرایض مردم طهران بین سال‌های1301 تا 1303 هجری قمری می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش، انجام کار تصحیح مجموعه خطی بر اساس علم نسخه‌شناسی (Codicology) و تحریر مقاله بر اساس روش تاریخی(استقرائی) و شیوه تدوین و نگارش آن به صورت توصیفی-تحلیلی می‌باشد. استخراج اطلاعات و داده‌ها نیز به صورت کتابخانه‌ای و اسنادی صورت گرفته است. بررسی این اسناد نشان می‌دهد رعیت، آزادانه و با کمترین ترسی، مطالبات و مسائل خود را با شخص اول مملکت مطرح می‌کرده است. داده‌های عرایض نشان می‌دهد که گروه‌های مختلف اجتماعی، عموما، از آزادی بیان و آزادی‌های مذهبی برخوردار بودند و در این زمینه دغدغه یا نگرانی وجود نداشته است. حفظ امنیت و برپایی عدالت، همچون گذشته تاریخ ایران، حلقه مفقوده عصر ناصری بوده است؛ با این تفاوت که شخص شاه، شخصا و رأسا، درصدد حل مسائل و مشکلات گروه‌ها و طبقات اجتماعی ممالک محروسه ایران برآمد.

کلیدواژه‌ها

طهران؛ عریضه؛ ناصرالدین‌شاه؛ مسائل؛ مطالبات اجتماعی

مراجع