تعدد محاکم و صلاحیت‌ها در حقوق تجارت بین‌الملل و راه‌کارهای مواجهه با آن

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 9، دوره 15، شماره 57، مهر 1401، صفحه 147-170   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1960012.2379

نویسندگان

میرشهبیز شافع¹؛ مهدی دلگیر^{* 2}

¹استادیار گروه حقوق بین‌الملل، دانشکده‌ی حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل، دانشکده‌ی حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

زمینه و هدف: تعدّد محاکم و صلاحیت‌های بین‌المللی پدیده‌ی نسبتاً نو-ظهوری است که در حقوق بین‌الملل عمومی به‌طور کلی و حقوق تجارت بین‌الملل به‌طور خاص شکل گرفته است. هرچند این پدیده نشان‌دهنده‌ی تمایل روزافزون دولت‌ها برای استفاده از روش‌های مسالمت‌آمیز برای حل-و-فصل اختلافاتِ‌شان است، اما در نظام حقوقی بین‌المللیِ فاقدِ سلسله‌مراتب می‌تواند با پیامدهای زیان‌بخشی، مانندِ رقابت صلاحیتی و صدور احکام متعارض، همراه باشد. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که آیا پدیده‌ی تعدّد محاکم و صلاحیت‌ها در حقوق تجارت بین‌الملل شکل گرفته است یا خیر؛ و در صورت شکل‌گیری این پدیده، این امر چه آثاری بر حقوق تجارت بین‌الملل دارد و چه راه‌کارهایی را می‌توان برای مواجهه با پیامدهای منفی آن پیش‌نهاد کرد.

روش: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی ارزیابی شده است.

یافته‌ها و نتایج: با توجه به عوامل مؤثر در پیدایش تعدد محاکم و صلاحیت‌ها که در این پژوهش بررسی شده‌اند، پاسخ پرسش مذکور در قسمت هدف مثبت است. براین‌اساس، آثاری که تعدد محاکم و صلاحیت‌ها در حقوق تجارت بین‌الملل دارد تبیین شده است. سپس، با توجه به صلاحیت انحصاری سازمان تجارت جهانی بر اختلافات تجاری بین‌المللی، و استثنائات وارد بر آن از سوی موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد، نمونه‌های عملی تعارضات صلاحیتی در رویه‌ی قضایی تجاری بین‌المللی بررسی شده است. در نهایت، به منظور مواجهه با پیامدهای منفیِ تعدد محاکم و صلاحیت‌ها، ابزارهای پیش‌نهادشده برای حل تعارضات صلاحیتی میان ساز-و-کارهای حل-و-فصل اختلافِ سازمان تجارت جهانی و موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد، و هم‌چنین راه‌کارهای بهبود تعاملات مشارکتی میان این ساز-و-کارها شناسایی و ارزیابی گردیده است.

کلیدواژه‌ها

تعدّد دادگاه‌ها و محاکم؛ صلاحیت‌های متعارض؛ سازمان تجارت جهانی؛ موافقت‌نامه‌ی تجارت آزاد؛ حل و فصل اختلاف؛ تعاملات مشارکتی

مراجع

- سازمان جهانی تجارت. (1398). اسناد حقوق سازمان جهانی تجارت (ویراست جدید). ترجمه‌ی گروه مترجمین. مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.

- Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures. (1994). world trade organization, 1 – 11.

 https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/15sps_01_e.htm

- Broude, Tomer. (2008). Fragmentation(s) of International Law: On Normative Integration as Authority Allocation. Edited by Tomer Broude and Yuval Shany. Oxford: Hart.

- Council Regulation (EEC). on the Common Organization of the Market in Bananas. Eur-lex.

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A31993R0404

- Crawford, Jo-Ann and Roberto V. Fiorentino. (2005). The Changing Landscape of Regional Trade Agreements. Geneva: World Trade Organization, 8, 1-38.

https://www.wto.org/english/res_e/booksp_e/discussion_papers8_e.pdf

- Dupuy, Pierre-Marie. (2007). The Unity of Application of International Law at the Global Level and the Responsibility of Judges. European Journal of Legal Studies, 1 (2), 29-52.

https://cadmus.eui.eu/handle/1814/7703

- Flett, James (2015). Referring PTA disputes to the WTO dispute settlement system, In Trade Cooperation: The Purpose, Design and Effects of Preferential Trade Agreements.

Edited by Andreas Dür and Manfred Elsig. New York Cambridge University Press.

- Furculiță, Cornelia. (2021). The WTO and the New Generation EU FTA Dispute Settlement Mechanisms; Interacting in a Fragmented and Changing International Trade Law Regime. Springer Cham.

- Christina, Majaski. (1947). General Agreement on Tariffs and Trade. (GATT). Investopedia.

https://www.investopedia.com/terms/g/gatt.asp#:~:text=Key%20Takeaways,to%20make%20international%20trade%20easier.

- Hoffmann, Stanley. (1961). International Systems and International Law. World Politics, 14 (1), 205-237.

https://www.cambridge.org/core/journals/world-politics/article/abs/international-systems-and-international-law/F235009301A82B0AF14DF430C15DDB5C

- Kingsbury, Benedict. (1999). Is the Proliferation of International Courts and Tribunals a Systemic Problem?. New York University Journal of International Law and Politics, 31 (4), 679-696.

https://www.iilj.org/publications/is-the-proliferation-of-international-courts-and-tribunals-a-systemic-problem/

- Koskenniemi, Martti. (2009). The Politics of International Law – 20 Years Later. European Journal of International Law, 20 (1), 7-19.

https://academic.oup.com/ejil/article/20/1/7/444766

Lavranos, Nikolaos. (2008). The Solange-Method as a Tool for Regulating Competing Jurisdictions among International Courts and Tribunals. Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review, 30 (3), 275-334.

 https://cadmus.eui.eu/handle/1814/12563

- Lim, C. L.  and Henry, Gao. (2011). The Politics of Competing Jurisdictional Claims in WTO and RTA Disputes: The Role of Private International Law Analogies. In The Politics of International Economic Law. Edited by Tomer Broude, Marc L. Busch and Amelia Porges. Cambridge: Cambridge University Press.

- Memorandum of Understanding on Rules and Procedures Governing the Settlement of Disputes; or Dispute Settlement Understanding (DSU), 15 April 1994, Annex 2 of the WTO Agreement. World Trade Organization.

https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/dsu_e.htm

- Petersmann, Ernst-Ulrich. (2008). Human Rights, International Economic Law and Constitutional Justice. European Journal of International Law. 19 (4). 769–798.

https://academic.oup.com/ejil/article/19/4/769/349342

- Picker, Colin B. (2017). The Coherent Fragmentation of International Economic Law: Lessons from the Transpacific Partnership Agreement. In Paradigm Shift in International Economic Law Rule-Making TPP as a New Model for Trade Agreements?. Edited by Julien Chaisse, Henry Gao and Chang-fa Lo. Singapore: Springer.

- Ramírez-Hernández, Ricardo. (2018). Farewell speech of Appellate Body Member Ricardo Ramírez-Hernández. www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/ricardoramirezfarwellspeech_e.htm.

- Shany, Yuval. (2003). The Competing Jurisdictions of International Courts and Tribunals. Oxford: Oxford University Press.

United Nations Convention on the Law of the Sea, 10 December 1982.

https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/convention_overview_convention.htm

- Vagts, Detlev F. (2006). International Economic Law and the American Journal of International Law. American Journal of International Law, 100 (4), 769-782.

https://www.jstor.org/stable/4126316

WTO (1996). Decision of 6 February 1996 on Establishing Committee on Regional Trade Agreements. https://www.wto.org/english/tratop_e/region_e/regcom_e.htm.

WTO Members and Observers:

 https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm.

- WTO Secretariat and budget:

https://www.wto.org/english/res_e/booksp_e/anrep_e/anrep14_chap10_e.pdf.