شناسایی و ردیابی گردوغبار و تعیین منشأ آن با استفاده از شاخص عمق نوری حاصل از داده‌های سنجنده MODIS در استان قم

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 مرداد 1401

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/girs.2022.693490

نویسندگان

حسین توکلی نکو^{* 1}؛ عباس پورمیدانی¹؛ سید مهدی ادنانی²

¹استادیار، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

²استادیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

چکیده

گردوغبار یکی از پدیده‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک است که مخاطرات زیست‌محیطی زیادی به‌همراه دارد. این تحقیق با هدف شناسایی کانون‌های گردوغبار و ردیابی آنها با استفاده از داده‌های مبتنی بر سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، پهنهبندی شدت و طبقه‌بندی کانون‌ها و اولویت‌بندی مناطق از نظر میزان گردوغبار و تهیه نقشه پهنه‌بندی رخداد پدیده گردوغبار در استان قم اجرا شد. داده‌های هواشناسی برای سال‌های (2015- 2018) از ایستگاه‌های هواشناسی استان قم تهیه گردید و برای بارزسازی پدیده گردوغبار از تصاویر سنجنده مودیس (MODIS) استفاده شد. رخدادهای گردوغبار با دید 1000 متر و کمتر در بخش مرکزی استان قم در سال‌های مختلف (2015- 2018) روند متفاوتی داشت و بیشتر از 177 رخداد گردوغبار در این بازه زمانی صورت گرفت. به-طورکلی بیشینه پدیده گردوغبار در فصل‌های سرد و کمینه این پدیده در فصل بهار و تابستان بود. بررسی روند تغییرات عمق نوری (AOD) نشان داد که بیشترین مقدار میانگین عمق نوری در سال‌ها و ماه‌های مختلف متفاوت بود. بیشترین مقدار تداوم عمق نوری زیاد در سال 2015 بود که از آوریل تا ژوئن ادامه داشت. همچنین تغییرات دما و بارندگی نشان داد که در منطقه مورد مطالعه روند کلی دما و بارندگی افزایشی بوده است. با توجه به روند افزایشی بیابان‌زایی و ویژگی‌های اقلیمی از قبیل افزایش دما و کاهش بارندگی و به‌تبع آن وقوع خشکسالی و بهره‌برداری‌های نادرست و نامناسب از اراضی، باعث افزایش کانون‌های برداشت گردوغبار همراه با فراوانی وقوع و مقدار آن شده است و آن را به یک چالش زیست‌محیطی کنترل‌ناپذیر تبدیل کرده است.

کلیدواژه‌ها

گردوغبار؛ عمق نوری؛ سنجش از دور؛ قم

مراجع