آثار فقهی و حقوقی اکراه و اضطرار

فصلنامه حقوق قضایی

دوره 29، شماره 29، اسفند 1400، صفحه 22-38   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

منصوره باقری پور^*

مدرس دانشگاههای آزاد اسلامی و پیام نور

چکیده

در این پژوهش با استفاده از منابع فقه شیعه و قوانین مدون ایران، دو مبحث اکراه و اضطرار تبیین شده است. به همین منظور، مواردی مثل تعریف لغوی و اصطلاحی دو واژه مذکور، و همچنین دلایل فقهی و آثار حقوقی، جزایی و کیفری آنها بر دو فرد مکره و مضطر به اختصار مطرح شده و در هر مورد، نظرات مربوط را ارائه کرده است. بیان مبنای تفاوت اکراه و اضطرار را چنین دانسته است که چون فشار بر مکرَه نتیجه تحمیل و تهدید شخصی دیگر است و در اضطرار چنین نیست، پس اختیار مکرَه ناقص و حق انتخاب مضطر کامل می‌باشد. در خصوص شروط تحقق هر یک و تفاوت بین اکراه و اضطرار سخن به میان آورده و در خاتمه به این نتیجه دست یافته است که هدف غایی از مسؤولیت مدنی، جبران زیان متضرر از عمل بدون مجوز قانونی است و اکراه در امور کیفری، تحت شرایطی خاص از علل تام، رافع مسؤولیت جزایی خواهد بود و همچنین قاعده اقوی بودن سبب از مباشر حاکم را به اثبات رسانده است. اضطرار و ضرورت نیز یک حالت محسوب می‌شوند و جزو اسباب اباحه یا همان علل نوعی عدم مسؤولیت کیفری می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

اضطرار؛ اکراه؛ مضطر؛ مکره

مراجع