بررسی ویژگی‌های سبکی نسخة خطی «انتخاب منتخب‌التواریخ»

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

دوره 6، شماره 16، اسفند 1400، صفحه 251-274   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/noskheh.2022.693782

نویسندگان

مریم احمدی^{* 1}؛ علی (پدرام) میرزایی²؛ فاطمه کوپا³؛ علی محمد گیتی فروز²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، ایران(نویسنده مسؤول)

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، ایران

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

تاریخ‌نویسی یکی از شاخه‌های مهم فرهنگ و زبان فارسی است که از دیرباز عوام و خواص به آن توجه داشته‌اند؛ تا آنجا که بسیاری از ادیبان فارسی‌زبان در اعصار مختلف به نگارش تاریخ روی آورده‌اند و گاه ﺗﺄلیف تاریخ به‌منزلة محک و معیاری برای سنجش ذوق و سواد ادبی آنان به شمار می‌رفته است.
انتخاب منتخب التواریخ عبدالشکور بن عبدالواسع هندوستانی، یکی از متون تاریخی قرن یازدهم است که یکی از منشیان دربار گورکانیان هند آن را به‌منظور شرح خلاصه‌ای از تاریخ عمومی بشر از ابتدای خلقت تا زمان ﻣﺆلف با زبانی ادبی به رشته تحریر درآورده است. این اثر افزون‌بر اطلاعات تاریخی و جغرافیایی می‌تواند نمودار مظاهر نفوذ و اشاﻋﺔ زبان فارسی در شبه‌قارﺓ هند باشد. سبک نثر این کتابْ ویژگی‌های زبانی، ادبی و فکری خاصی دارد که در این مقاله به بخشی از این ویژگی‌ها پرداخته می‌شود؛ این خصوصیات شامل چگونگی کاربرد ترکیبات، واژگان و ویژگی‌های ادبی مانند آرایه‌های بدیعی و بیانی است. درحقیقت مطالب موجود در این اثر در جایگاه تاریخ عمومی، به‌ظاهر مشابه و گاه تکراری است؛ اما گاهی به‌دلیل اشتمال بر اصطلاحات، لغات و اطلاعاتی که در محدودﺓ زندگی ﻣﺆلف کاربرد داشته است، می‌تواند موقعیت نثر فارسی و ویژگی‌های سبکی آن را در شبه‌قارﺓ هند نشان دهد و این امر خود در بررسی سیر و تطور نثر فارسی در مناطق فارسی زبان سودمند است.
 
 

کلیدواژه‌ها

انتخاب منتخب التواریخ؛ نثر فارسی؛ شبه‌قارﺓ هند

مراجع

1. قرآن کریم.
2. بهار، محمدتقی (ملک‌الشعرا) (1355)، سبک‌شناسی، ج 3، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
3. شمیسا، سیروس (1373)، کلیات سبک‌شناسی، چاپ دوم، تهران: فردوس.
4. جهانبخش، جویا (1384)، راهنمای تصحیح متون، چ 1، تهران: مؤسسه نشر میراث مکتوب.
5. صادقی، علی‌اشرف؛ زندی‌مقدم، زهرا (1394)، فرهنگ املایی خط فارسی براساس دستور خط مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
6. صفرزایی عبدالله؛ سرافرازی، عباس (1394)، «تأثیر تاریخ‌نگاری ایرانی بر گونه‌های تاریخ‌نویسی تیموریان هند»، فصلنامه مطالعات شبه‌قارﺓ دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال هفتم، شمارة 22، 25‑48.
7. عبدالشکور، هندوستانی (1084 ق.)، انتخاب منتخب التواریخ، نسخة دست‌نویس به شمارة 3884 در کتابخانة گنج بخش (مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان).
8. مایل هروی، نجیب (1379)، تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
9. منزوی، احمد (1374)، فهرستواره کتابهای فارسی، مجلد اول، چاپ اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
10. همدانی، رشیدالدین فضل الله (1373)، جامع‌التواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: البرز.