معرفی‌وتحلیل‌نسخة‌خطی‌خلاصه‌الحقایق‌اثرنجیب‌الدین‌رضا‌تبریزی

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

دوره 6، شماره 15، شهریور 1400، صفحه 184-204   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/noskheh.2021.693793

نویسندگان

عزت نوروزی سده¹؛ عطامحمد رادمنش^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.(نویسنده مسؤول)

چکیده

نجیب‌الدین رضا تبریزی اصفهانی، یکی‌ از شاعران عصر صفوی ‌بود. اصل‌ او از تبریز است ‌اما در اصفهان‌ می‌زیست. در شعر، جوهری، زرگر، نجیب، نجیبا‌ و نجیب‌الدین‌ رضا تخلص می‌کرد. وی چندین‌ اثر به نظم‌ و نثر دارد.‌ نسخة‌ خطی‌ خلاصه‌الحقایق ‌یکی ‌از آثار منظوم‌ اوست‌ که‌‌ در قالب مثنوی سروده شده ‌است، در حدود 3600 بیت‌‌ دارد و مشتمـل‌ بر اصطلاحات فلسفی و عرفانی است. نجـیب‌الدین ‌رضا از معتقدان‌ به‌ اصول‌ اعتقـادی ‌سلسلة ذهبیه‌ بود و‌ افکـار‌ عارفانة‌ خـود را‌ که‌ برگرفتـه ‌از عقایـد و‌‌حـدت‌ وجـودی
‌محیی‌الدین‌ بن‌ عربی‌ است، بازبانی‌ سـاده‌ و به‌ کارگیری‌ متعادل ‌آرایه‌های ‌ادبی، در قـالب ‌ابیاتی‌ کوتاه‌ بیان‌ کرده‌ است. از این‌ منظومه‌ تعداد‌ چهار دست‌نوشته‌ وجود دارد‌ که ‌در کتـابخانـه‌هـایِ:‌‌ ملی ‌ملک(دو نسخه)، آستان‌ قدس‌ رضوی ‌و احمدیة ‌شیراز‌ موجود است. در این مقـالة ‌نویسندگان‌ تلاش‌ کرده‌اند‌ تا ضمن‌ معـرفی‌ یکی ‌از‌ آثار ‌ادبی‌ عصر‌‌ صفـویـه،‌‌‌‌ مختصات‌ سبکی‌ و محتـوایی‌ آن‌ نیز مورد بررسی‌ قراردهند. بنـابراین‌ سبک‌ و ‌محتوای‌ این‌ اثر عرفـانی، با استفـاده‌ از‌ منـابع‌ کتـابخـانه‌ای‌ و ‌ به ‌کـارگیری‌ شیوة تحلیـلی‌، توصیفی، ‌از نظر زبـانی، فکری‌ و ادبی‌، مورد‌ بررسی‌ قرار‌ گرفت‌ و در نتیجه‌ می‌توان‌ گفت:‌ تصرف‌ در نگـارش‌ واژگـان، کـاربرد برخی‌ از ‌کلمات‌ با‌ دو گونة‌‌‌‌ نوشتـاری‌ و‌‌‌ آوردن‌ واژه‌های‌ عامیانه‌ از ‌مختصات‌ زبـانی‌ این‌ اثر‌‌است. استفادة از تمثیل‌ ویژگی‌ خاص‌ ادبی ‌آن‌ و بیـان‌ مراحل‌ سیر و‌‌ سلوک‌و‌ ذکر شرایط‌ سـالکـان‌‌ طریق‌ و عارفـان‌ کامـل‌ از خصوصیات‌ فکری‌ منظومة‌ مذکور است.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

کارستان حاتم؛ نسخۀ خطی؛ روایت منظوم؛ سبک‌شناسی؛ قصۀ عامه؛ شبه‌قاره هند

مراجع