اثرگذاری جمعیت نوشهرها بر گره ها در سازمان یابی فضایی سکونتگاههای روستایی (نمونه موردی: شهر ملک آباد شهرستان مشهد)

علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)

دوره 18، شماره 40، آبان 1401، صفحه 1-32   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی (نظری و تحلیلی)

شناسه دیجیتال (DOI): 2205-1435

نویسندگان

سیمین تقدیسی زنجانی¹؛ مهدی جهانی ثانی^{* 2}؛ حمید جعفری³

¹دانشجوی دکترای گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد ، ایران

²استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد ، ایران

³دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد ، ایران

چکیده

از دیدگاه برنامه­ریزی روستایی، ایجاد سلسله مراتب و مراکز بهینه روستایی، "تمرکز غیرمتمرکز" از کانونهای رشد و "تمرکز متمرکز" از نابرابری بین مناطق پیش­گیری می­کند. بی­توجهی به آثار خط مشی­های اقتصادی، آثار فضایی ناخواسته­ایی را به­دنبال داشته که عدم تعادل در توزیع امکانات و گرایش به تمرکز را باعث شده است. تحولات اقتصادی و اجتماعی، روابط شهر و روستا را متنوع و روابط متقابل آنها را تغییر می­دهد. دیدگاههای اولیه، نقش مراکز شهری جدید را در توسعه روستایی در الگوهای مدرن ­دانسته و مدرن­سازی را به سکونتگاههای روستایی تراوش می­کنند. جذب سرمایه­گذاریها، جریانات ارتباطی و غیره به نوشهرها، اراضی زراعی و باغی را از اقتصاد خارج و مورد طمع شهرنشینان می­سازد که تغییرات به­وجود آمده، سازمان فضایی جدیدی تشکیل می­دهد. تغییرات در این سازمان­­یابی، نباید چشم­اندازهای جدید غیرروستایی را باعث شود. در تقابل دو سویه شهرها و روستاها، تمرکز غیرمتمرکز ایجاد شده، منجر به پایداری، توزیع جمعیت در گره­ها و غیره می­شود. سازمان فضایی­ـ کالبدی روستا از لحاظ طبیعی قلمروی مشخص دارد و آمیختگی فرم، فضا و فعالیتهای روستایی را در خود دارد. در این مقاله شهر ملک­آباد هدف بوده و اطلاعات، کتابخانه­ای و پرسشنامه­ای و ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی دارد. پرسشنامه لیکرتی و  هر گویه با میانگین و انحراف معیار و سطح معناداریش در آزمون کی­دو بررسی می­شود. برای تحلیل داده­ها از آزمونهای آماری استفاده شده، براساس آزمون کروسکال­ـ­والیس داده­ها با حجم نمونه کمتر از 30 به نتایج ناپارامتری می­رسد. در آزمون کلموگراف­ـ­اسمیرنوف، حجم نمونه­های کمتر از 30 به حد نرمال می­رسند و برای اثبات، فرضیه صفر تعریف می­شود. در نظریه ایجاد شهرهای جدید، توسعه گره­ها مورد تردید است. در نتیجه ایجاد شهرکها و حیات و توسعه روستاها به ارزش افزوده بخش کشاورزی و چشم­اندازهای طبیعی در جمعیت­پذیری روستاها با ایجاد خانه­های دوم، بستگی دارد که در همه جا کلیت نداشته داشت. 

کلیدواژه‌ها

تمرکز غیرمتمرکزـ تمرکز متمرکز ـ سازمان یابی فضایی ـ گره ـ چشم‌انداز غیرروستایی ـ ملک آباد