تفاوت هم‌بوم‌پنداری از دیدگاه دیوید هرمن با همذات‌پنداری در روایت‌شناسی

مطالعات نقد ادبی

دوره 16، شماره 51، اسفند 1400، صفحه 41-54   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم زاهدین فرد^{* 1}؛ فاطمه توکلی رستمی²

¹دانشجو ی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز ی

²استادیار دانشگاه پیام نور تهران جنوب

چکیده

بهترین ابزار برای پاسخ به این پرسش که ما چگونه ذهن خود را درگیر خلق معنا در داستان‌ها می‌کنیم زبان‌شناسی شناختی است. روایت‌شناسی شناختی در مقام مطالعه جنبه‌های مرتبط به ذهن در عمل قصه‌گویی حیطه‌ی گسترده‌ را شامل می‌شود. دیوید هرمن عنصر هم‌بوم‌پنداری را یکی از عناصر بنیادین روایت می‌داند. وی هم‌بوم‌پنداری را این‌ گونه تعریف می‌کند: بازنمود روایی، با برجسته‌سازی تأثیر رویداد‌های داستان بر ذهن اشخاص حقیقی یا خیالی؛ تجربه زیستن در جریان داستان را به خواننده القا می‌کند. وی عنصر هم‌بوم‌پنداری را در کنار سه عنصر واقع‌شدگی، توالی رویداد‌‌ها و جهان‌پردازی مطرح می‌کند و معتقد است که مطالعه عنصر هم‌بوم‌پنداری اگر متوجه یافته‌های اخیر درباره ماهیت شعور – و البته متکی به پیشینه روایت‌پژوهی – باشد به نتایج بهتری خواهد انجامید.
همذات‌پنداری اینگونه تعریف می‌شود: خود را جای دیگری قرار دادن. بریس گوت می‌گوید: وقتی من با کاراکتری همذات‌پنداری می‌کنم هویت خودم را با هویت او ادغام می‌کنم.
حال این سؤال پیش می‌آید که تفاوت هم‌بوم‌پنداری با همذات‌پنداری در روایت شناسی چیست؟ ما در این مقاله به ارائه پاسخ این پرسش می‌پردازیم. و به این پاسخ می‌رسیم که همذات پنداری تلاشی است که مخاطب می‌کند برای قرار دادن خود در جایگاه شخصیتی در داستان و ایجاد ارتباط نزدیک با وی، و هم‌بوم-پنداری تلاشی است که نویسنده می‌کند برای ایجاد فضایی، که تجربه زیستن در فضای داستان را هرچه بهتر بتواند به خواننده القا کند.
پژوهش حاضر به شیوه پژوهشِ توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

روایت‌شناسی؛ هم‌بوم‌پنداری؛ همذات‌پنداری؛ دیوید هرمن

مراجع

اوحدی، مسعود .( 1391 ). روایت‌شناسی سینما و تلویزیون، تهران، انتشارات دانشگاه صدا و سیما

برکت، بهزاد ؛ روشن، بلقیس .( 1391 ). روایت‌شناسی شناختی کاربست نظریه آمیختگی مفهومی بر قصه‌های عامیانه ایرانی، مجله ادب پژوهی، پاییز، ص32 – 9

برودل، دیوید .( 1396 ). روایت در فیلم داستانی، مترجم سید علاء الدین طباطبایی، جلد اول، تهران، انتشارات بنیاد سینمایی فارابی

توکلی، حمیدرضا .( 1389 ). از اشارات دریا بوطیقای روایت در مثنوی، چاپ سوم، تهران، مروارید

دهباشی، مهدی؛ شجایی، نسرین.( 1393 ). تحلیل و ارزیابی رهیافت های گوناگون در رابطه ذهن و بدن و نظر غالب ارسطو، پژوهش‌های علوم انسانی نقش جهان، سال هشتم، دوره جدید، سال اول، شماره اول، بهار، ص 12 

راسخ مهند، محمد .( 1393 ). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاها (سمت ) تهران

ریکور، پل .( 1384 ). در دنیای متن، ترجمه بابک احمدی، نشر مرکز، تهران

سرل، جان .(1388). آگاهی و زبان، مترجم حمید سعیدی، مجله اطلاعات حکمت و معرفت، بهمن،شماره 11، ص 18

شهبا، محمد؛ پور علم، مهرداد .( 1392 ). واقع‌گرایی در فیلم، نشریه هنرهای زیبا – هنرهای نمایشی و موسیقی، دوره 18، شماره 2، پاییز و زمستان، ص 29- 21

عامری، حیات؛ خیرآبادی، رضا؛ خیرآبادی، معصومه .( 1394 ). بررسی فضاهای ذهنی در متون خبری روزنامه های خبری، علم زبان، سال 3، شماره 4، تابستان و بهار، ص 158

کرول، نوئل .(2001). گزارش تفصیلی ورای زیبا شناسی: جستارهای فلسفی فصل چهارم: هنر، هیجان و اخلاق، مترجم مهدی شمس، مجله ترجمان، ص 28 

گوت، بریس .(1385). همذات­پنداری و احساسات در سینمای روایی، مترجم بابک تبرایی، مجله فارابی، پاییز، شماره 61، ص33 و 34

نجفی، آزاده؛ پهلوان نژاد، محمدرضا؛ شریفی، شهلا .( 1395 ). رویکرد نوین در روایت‌شناسی شناختی بر اساس فضاهای ذهنی روایی و الگوی ان ام اس بی، جستارهای ادبی، بهار، شماره 192، ص 22

والتون، کندال .(1392). تخیل ادبی، مترجم محمود حقیقت کاشانی، عصر آدینه، پاییز و زمستان، شماره 11، ص 92 و 93

هرمن، دیوید .( 1393). عناصر بنیادین در نظریه­های روایت، ترجمه حسین صافی، تهران، نشر نی  

 Turner , mark , gilles , fauconnier .(1995 ).  conceptiual integration and formal expression  metaphor and symbolic activity 10 : 183

Palmer, A. (2004). Fictional Minds. Lincoln: University of  Nebraska Press

Fauconnier , Gilles .( 2014 ). mental spaces , language modalities and conceptual integration university of California sandiago