عبدالله میرزا دارا و سبک بازگشت

مطالعات نقد ادبی

دوره 16، شماره 51، اسفند 1400، صفحه 209-231   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهاره جلایر¹؛ عباسعلی وفایی^{* 2}؛ رحیم طاهر³؛ ملک محمد فرخزاد³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده‌ی علوم انسانی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده‌ی علوم انسانی، تهران، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه، ساوه، ایران

چکیده

عبدالله میرزا دارا، یکی از شاهزادگان قاجار و از جمله شعرای قرن سیزدهم هجری است. وی از فرزندان خوش‌ذوق فتحعلی‌شاه بود که در عصر خویش به عنوان شاعر شناخته می‌شد. دارا، شاعر دوره‌ی بازگشت است. زبان قصاید او به شعرای قرن چهار و پنج و غزلیاتش به زبان سعدی و حافظ شباهت دارد. مضامین قصایدش مدحی و غزل‌هایش عاشقانه است. نعت‌ها و مرثیه‌های مذهبی دارا، وی را از شاعران هم عصر خویش ممتاز می‌کند. برخی از مرثیه‌های وی به زبان ترکی است. این مقاله ضمن بیان احوال دارا و معرفی آثارش، ویژگی‌های سبکی شعر وی را نیز بررسی می‌نماید تا جایگاه شعر او در میان شاعران دوره‌ی بازگشت نمایان شود. در نهایت می‌توان گفت که او اگرچه از شاعران سرآمد این مکتب به حساب نمی‌آید، امّا نباید از نظر دور داشت که دیوان وی خالی از اشعار زیبا و تاثیرگذار نیست. لازم است ذکر شود که دیوان عبدالله میرزا دارا تاکنون تصحیح نشده بود و این مقاله برگرفته از اوّلین تصحیح دیوان وی که توسط نگارنده صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عبدالله میرزا؛ مکتب بازگشت؛ سطح فکری؛ سطح ادبی و سطح زبانی

مراجع

اعتضادالسلطنه، علیقلی میرزا.(1370). اکسیر التواریخ. تصحیح: جمشید کیانفر. تهران: ویسمن.

اعتمادالسلطنه، محمدحسن.(1367). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح: محمد اسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.

الیوت، تامس و اسکات، ویلبور.(1379). دیدگاه‌های نقد ادبی. ترجمه: فریبرز سعادت. تهران: امیر کبیر.

بامداد، مهدی.(1357). شرح رجال ایران. تهران: زوار.

جهانگیر میرزا.(1343). تاریخ نو. تصحیح: عباس اقبال آشتیانی. تهران: علمی.

حافظ، شمس‌الدین محمد.(1320). دیوان غزلیات. به اهتمام: محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی. تهران: زوار.

حسینی شیرازی خاوری، فضل‌الله.(1379). تذکره‌ی خاوری یا خاتمه روز نامچه‌ همایون. تصحیح: میرهاشم محدث. تهران: زنگان.‌

دنبلی، عبدالرزاق بیگ.(1342). تذکره‌ی نگارستان دارا. تصحیح: دکتر عبدالرسول خیام‌پور. تبریز: شرکت چاپ آذربایجان.

سپهر، محمدتقی لسان‌الملک.(1377). ناسخ التواریخ. تصحیح: جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.

سعدی، مصلح‌الدین.(1389). دیوان غزلیات. به کوشش: دکتر خلیل خطیب رهبر. تهران: مهتاب.

سهیلی خوانساری، احمد.(1328). حسان‌العجم قاآنی. مجله‌ی یغما، سال دوم (19)، ص 253- 249

شریفی ذهبی خاوری شیرازی، میرزا فضل‌الله.(1380). تاریخ ذوالقرنین. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1383). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1386). زمینه‌های اجتماعی شعر فارسی. تهران: اختران.

شمیسا، سیروس.(1372). کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوس.

همو.(1380). سبک‌شناسی شعر. تهران: فردوس.

صفا، ذبیح الله.(1373). مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر فارسی. تهران: ققنوس.

غلامرضایی، محمد.(1381). سبک‌شناسی شعر پارسی (از رودکی تا شاملو). تهران: جامی.

قاجار، احمد میرزا عضدالدوله.(1376). تاریخ عضدی. تصحیح: عبدالحسین نوایی. تهران: علم.

قاجار، عبدالله میرزادارا.(1238). دیوان اشعار. نسخه‌ی خطی کتابخانه‌ی مجلس، شماره 33468

همو.(1293). دیوان اشعار. نسخه‌ی خطی کتابخانه ملی، شماره 6365

همو.(1346). سفنیه المحمود. تصحیح: دکتر عبدالرسول خیام‌پور. تبریز: موسسه‌ی تاریخ و فرهنگ.

قاجار، محمود میرزا و قاجار، ملک ایرج میرزا.(1384). گلشن محمود به ضمیمه‌ی تاریخ ملکزادگان تخمه‌ی خاقان. تصحیح: میرهاشم محدث. تهران: سفیر اردهال.

گروسی، فاضل خان.(1376). تذکره‌ی انجمن خاقان. تهران: روزنه.

لنگرودی، شمس.(1375). مکتب بازگشت. تهران: مرکز.

معلم حبیب‌آبادی، میرزا محمدعلی.(1364). مکارم الآثار. اصفهان: نشر نفایس مخطوطات اصفهان.

نواب شیرازی، علی‌اکبر.(1371). تذکره‌ی دلگشا. تصحیح منصور رستگار فسایی. شیراز: نوید شیراز.

هدایت، رضاقلی‌خان.(1382). مجمع‌الفصحا. تصحیح: دکتر مظاهر مصفا. تهران: امیرکبیر.