بررسی طنز خانواده در دو داستان «چرت و پرت» و «دری وری» ابراهیم رها از دیدگاه کارناوالیسم باختین

مطالعات نقد ادبی

دوره 16، شماره 51، اسفند 1400، صفحه 233-254   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه جعفریان¹؛ شروین خمسه^{* 2}؛ سهیلا قسیمی ترشیزی³

¹دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

چکیده
طنز خانواده یا خویشاوندوار مقوله ای است که می‌خواهد به لایه‌های فرهنگ، زبان و مناسبات اجتماعی ارتباط خانوادگی وارد شود و پیوستگی این مناسبات را در شکل شوخی- جدی آن نشان دهد. میخائیل باختین منتقد و نظریه پرداز روس (1895-1975) با الهام از جشن های آزاد کارناوالی که در جهان به شکل‌های مختلف برپا می‌شود نظریه‌ی طنز کارناوالیسم خود را مطرح می‌کند او معتقد است که زبان هنری طنز می‌تواند روابط انسانی را بدون هیچ ترسی برملا کند و رفتار های آزاد و خودمانی خود را نشان دهد. کارناوال در شکل رمان گونگی خود، زندگی واقعی را نشان می‌دهد. هدف از این پژوهش بررسی کنش های کارناوالی مثل تاج گذاری و تاج برداری، خنده، مکالمه گرایی و موقعیت‌های کارناوالی در دو داستان خانوادگی « دری وری» و « چرت و پرت» از ابراهیم رهاست. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و با بهره-گیری از مطالعات کتابخانه ای انجام گرفته است. در پژوهش حاضر به این نتیجه می‌رسیم که در سطوح روابط خانوادگی صمیمیتی وجود دارد که در دیدارها و پیوستارهای زمانی- مکانی، موقعیت های کارناوالیزه خود را نشان می‌دهند. خصلت های فردی و اجتماعی اعضای خانواده در ورای دشنام ها و خنده ها زندگی را به بحران می‌کشانند یا بحران ها را برطرف می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

کارناوالیسم؛ خانواده؛ کنش‌های کارناوالی؛ ابراهیم رها

مراجع

اسکویی، نرگس.(1396). مولفه­های کارناوال باختین در رمان « نگران نباش»، نشریه نقد ادبی و بلاغت، شماره1.

اصلانی، محمد رضا.(1385). فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز، چاپ اول، تهران: انتشارات مروارید.

باختین، میخاییل.(1398). بوطیقای داستایفسکی، ترجمه­ی عیسی سلیمانی، چاپ دوم، تهران: نشر نوای مکتوب.

همو.(1396). تخیل مکالمه­ای، ترجمه­ی رویا پورآذر، چاپ پنجم، تهران: نشر نی.

پاکباز، رویین.(1354). بررسی هنری و اجتماعی امپرسیونیسم، چاپ دوم، تهران: انتشارات رز.

پرهام، سیروس.(1362). رئالیسم و ضد رئالیسم، چاپ سوم، تهران: انتشارات آگاه.

رها، ابراهیم.(1394). دری وری، چاپ اول، تهران: نشر چشمه.

همو.(1397). چرت و پرت، چاپ اول، تهران: نشر چشمه.

صدر، رویا.(1395). اندیشیدن با طنز، چاپ اول، تهران: انتشارات مروارید.

عطاریانی، میمنت.( 1397). واکاوی مفهوم کارناوالیسم در آرای باختین و بررسی امکان مقاومت در زبان عامیانه،مجله  رهیافت های سیاسی و بین المللی، شماره­ی 1.

همو.(1397). واکاوی تک صدایی و چند صدایی در نظریه ادبی باختین، پنجمین همایش متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به سبک شناسی، بلاغت، نقد ادبی.

فرجامی، محمود.(1397). درآمدی برطنزپژوهی، تهران: انتشارات تیسا.

فکوهی، ناصر.(1396). جامعه شناسی شوخی، مجله­ی کرگدن، شماره 51.

کادن، جان آنتونی.(1380). فرهنگ ادبیات و نقد، ترجمه: کازن فیروزمند، چاپ اول، نشر شادگان .

کانت، امانوئل.(1363). تعلیم و تربیت، ترجمه غلامحسین شکوهی، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران.

لوکاچ، جرج.(1387). جامعه شناسی رمان، ترجمه­ی محمدجعفر پوینده.تهران: نشر ماهی.

محمدی ، زهرا.(1395). نظریه­ی کارناوال و هجو منپیه ای در خوانش برادران کارامازوف، پژوهش ادبیات معاصر، شماره­ی2.

نوری، سپیده.( 1398). انگاره های باختین بررسی چند صدایی و تک صدایی از منظر باختین،  مجله ادبی الکترونیکی سروا.

ولک، رنه.(1373). تاریخ نقد جدید، ترجمه­ی ارباب شیرانی، چاپ اول، تهران: انتشارات نیلوفر.

هولکوییست، مایکل.(1395). مکالمه گرایی میخاییل باختین و جهانش، ترجمه­ی مهدی امیرخانلو. تهران: انتشارات نیلوفر

Simpson, J.A., & Weiner, E.S.C. (1989). The Oxford English dictionary (2nd ed.,Vol.7). Oxford: Clarendon Press.