بررسی و تحلیل عین‌الحقیقه از محمّد میرزیورالدّین پادشاه صاحب

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 19، شماره 56، شهریور 1401، صفحه 47-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

قباد مهرپور¹؛ احمدرضا یلمه‌ها^{* 2}؛ مریم محمودی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

²گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

³دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

چکیده

مقاله حاضر به بررسی نسخة خطّی عین‌الحقیقه از محمّد میرزیورالدّین پادشاه صاحب (متوفّی 1151)، عارف و شاعر فارسی­گوی افغانی قرن دوازدهم قمری می­پردازد. نسخة منحصر به فرد این اثر به شماره «5610» در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می­شود. پژوهش حاضر که به روش توصیفی– تحلیلی انجام شده در پی پاسخ به این پرسش است که درونمایه و مضمون اصلی و محتوایی کتاب عین‌الحقیقه چیست؟ نتایج بررسی نشان می‌دهد، کتاب عین‌الحقیقه، اثری تعلیمی و عرفانی است که بر پایۀ اخلاق، عرفان نظری و عملی تألیف شده است. موضوع عین‌الحقیقه، در بیان مقامات عرفانی، منازل، مسالک، مهالک، شرایط مرید و سالک، احوالات و سخنان عرفا و اولیاء وبه طور اخصّ طریقت اویسیه است؛ این اثر نشان دهندۀ افکار و اندیشه­های عرفانی مؤلف است. که به ­ صورت نظم و نثر نگارش شده است و نثر آن مانند اغلب متون عرفانی ساده و به دور از پیچیدگی است. میرزیورالدّین از جملات  کوتاه و ساده بهره می­گیرد، زیرا هدف وی دراین کتاب تفهیم حقیقت به مریدان و راه رسیدن به آن است. از امتیازات کتاب عرفانی عین الحقیقه، اطّلاعات جامع و کامل در باب فرقۀ اویسیه و نقشبندیّه و مشایخ آنان است که می­تواند به عنوان کتابی مرجع عرفانی مورد استفاده قرارگیرد.

کلیدواژه‌ها

نسخۀ خطی؛ میرزیورالدّین؛ عین‌الحقیقه؛ عرفان

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

الف: کتاب­نامه

• قرآن کریم.
• احمدی، احمد، (1398)، شاهد غیبی، مقدّمه و تصحیح فاطمه ملکی، اصفهان: دانشگاه پیام نور.
• انصاری هروی، خواجه عبدالله، (1362)، طبقات الصوفیه، مقابله و تصحیح محمّد سرور مولایی، تهران: توس.
• انصاری، قاسم، (1384)، مبانی عرفان و تصوف، تهران: طهوری.
• پادشاه، محمّد، (1335)، فرهنگ آنندراج، تهران: خیّام.
• جامی، نورالدّین عبدالرّحمان، (1370)، نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، تهران: سخن.
• خلیل احمدالجامی، محمّد ابراهیم، (1335)، یک مرد بزرگ، شرح حال و آثار شیخ سعدالدّین عارف کابلی انصاری، افغانستان: کابل.
• شمیسا، سیروس، (1386)، سبک شناسی نثر، تهران: میترا، چاپ دهم.
• صفی پور، عبدالرّحیم، (1377)، منتهی الارب فی لغت العرب، تهران: کتابفروشی اسلامیّه.
• قشیری عبدالکریم ابن هوازن، (1365)، رساله قشیریه، به تصحیح بدیع‌الزّمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
• لاهیجی، شمس‌الدّین محمّد، (1391)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، به تصحیح محمّدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوّار، چاپ دهم.

12-  مایل هروی، نجیب، (1369)، نقد و تصحیح متون (مراحل نسخه‌شناسی و شیوه­های تصحیح نسخه‌های خطّی فارسی) مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

13- محمّدمنیر عالم، (1376)، تذکره مشایخ  اویسیه، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.

14- محمّود کاشانی، عزالدّین، (1374)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال‌الدّین همایی، تهران: سخن.

15- مدرّسی چهاردهی، نورالدّین، (1361)، سیری در تصوّف و شرح حال مشایخ و اقطاب، تهران: اشراقی.

16- میبدی، رشیدالدّین ابوالفضل، (1339)، کشف الاسرار و عدةالابرار، تهران: چاپخانه سپهر، چاپ دوم.

17- میرزیورالدّین، محمّدپادشاه صاحب، (1151ه.ق)، عین الحقیقة، نسخه خطّی به شماره 5610، تهران: دانشگاه تهران.

18- مولوی، جلالظالدّین، (1379)، مثنوی مولوی ، به تصحیح رینولدالین نیکلسون، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.

 

ب- مقالات

19- عبّاسی، بابک، (1385)، «آموزه حقیقت افلاطون و هایدگر: بحثی انتقادی»، نامة مفید، شمارة ۵۳ اردیبهشت، صص: 25- 40.

20- مسگرنژاد، جلیل، (1367)، «تصحیح مثنوی کنز الرموز»، فصل نامه معارف، دورۀ پنجم، شمارۀ اوّل، فروردین و تیر، صص: 154- 155.

21- ملکی، فاطمه و همکاران، (1399)، «معرّفی و بررسی نسخة خطّی مثنوی «شاهد غیبی» ماهنامة تخصّصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) علمی4، سال سیزدهم، شماره هفتم، شمارة پیاپی 53، صص: 135-58.

22- موسوی نسب، سیّدمحمّدرضا، (1393)، «اهداف، اصول و روش های تربیت عرفانی»، اسلام و پژوهش­های تربیتی، سال 6، شمارة2، پیاپی 12، صص: 36-19.