اثرات آبیاری تکمیلی بر عملکرد و اجزاء عملکرد ژنوتیپ‌های گندم نان در گرگان

فیزیولوژی محیطی گیاهی

دوره 3، شماره 12، اسفند 1387، صفحه 57-67   

نویسندگان

ولی ارازی^{* 1}؛ سید محمد جواد میرهادی²؛ مهدی کلاته عربی³؛ محمد اسماعیل اسدی³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران

²عضو هیئت علمی، گروه زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران

³عضو هیئت علمی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان

چکیده

 عملکرد و اجزاء عملکرد بیست ژنوتیپ گندم نان در شرایط دوبار آبیاری در مراحل گلدهی و پر شدن دانه و عدم آبیاری در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان، در سال زراعی 86-1385 بررسی و مقایسه شد. دو طرح جداگانه، هردو در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. پس از اعمال تیمارهای آبیاری و عدم آبیاری بر 20 ژنوتیپ گندم نان تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه، تعداد سنبله در واحد سطح و عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده نشان داد که بین ژنوتیپها درهر یک از شرایط آبیاری تکمیلی و عدم آبیاری از نظر عملکرد دانه و سایرصفات مورد مطالعه تفاوت آماری معنی‌دار در سطح 1 درصد وجود دارد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب دو محیط آبیاری تکمیلی و عدم آبیاری نیز نشان داد که تعدادی از صفات یاد شده تفاوت معنی‌داری در سطح 1 درصد نشان می‌دهند. به علت بارندگی‌های با پراکنش مناسب در طول دوره زندگی گیاه زراعی که به استناد آمار هواشناسی 350 میلی متر از آذر ماه 1385 تا خرداد 1386 بوده است، محیط عدم آبیاری، بارندگی منظم و مناسبی را دریافت نمود که عملکرد آن را به طور قابل ملاحظه ای بالا برد. محیط آبیاری تکمیلی علاوه بر دریافت آّب باران، آبیاری تکمیلی نیز شد. نتایج بدست آمده نشان داد که آبیاری تکمیلی در چنین شرایطی بدلیل ایجاد سله عمیق در خاک محیط ریشه و شستشوی مواد غذایی خاک، نه تنها سبب افزایش عملکرد نشد، بلکه بعنوان یک عامل محدود کننده عملکرد ژنوتیپها نیز عمل کرد. در شرایط آبیاری تکمیلی و عدم آبیاری، عملکرد دانه با تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزاردانه، همبستگی مثبت و معنی‌دار نشان داد.

کلیدواژه‌ها

آبیاری تکمیلی؛ عدم آبیاری؛ ژنوتیپ؛ گندم

مراجع

آذری، ح.، ک. اسلامی و ج. آلت جعفر بای. 1373. بررسی اثر آبیاری تکمیلی بر روی گندم ارقام فلات و PR1 در منطقه گنبد. گزارش پژوهشی بخش تحقیقات خاک و آب گرگان.20 صفحه.

احمدی، ج. 1383. تجزیه مقاومت ژنتیکی به خشکی در ارقام گندم، پایان نامه دکتری اصلاح نباتات دانشگاه تهران.265 صفحه.

ارزانی، 1.1378. اصلاح گیاهان زراعی. انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان. 113 صفحه.

اسدی، م. ا. 1383. آب، منبع امنیت غذایی. مقاله کنفرانس سراسری آبخیزداری و مدیریت منابع آب و خاک. انجمن مهندسی آبیاری و آب ایران. دانشکده شهید باهنر کرمان. 21-20 اردیبهشت ماه. 304 صفحه.

امیر یزدان سپاس، س. و ال.، هانت. 1377. مطالعه پایداری توارث پذیری و شاخص برداشت در گندم. پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات. دانشگاه کوئلف کانادا. 246 صفحه.

اهدایی، ب. 1367. انتخاب برای مقاومت به خشکی در گندم. اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات در ایران. 261 صفحه.

رحیمیان مشهدی، ح. 1374. مبانی فیزیولوزیک اصلاح نباتات. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد.145 صفحه.

سازمان کشاورزی گلستان. 1386. دفتر طرح و برنامه. آمار سال زراعی 86-85 سازمان کشاورزی استان گلستان.گرگان.87 صفحه.

سالک زمانی، ع.، ع , توکلی. 1383. اثر مقادیر مختلف بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپهای جدید گندم دیم. مجله علوم زراعی ایران، جلد ششم. 260 صفحه.

سرمدنیا. غ. 1372. اهمیت تنشهای محیطی در زراعت. مقالات کلیدی سومین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشگاه تهران. 436 صفحه.

سرمدنیا. غ. و ع. کوچکی. 1365. جنبه‌های فیزیولوزیکی زراعت دیم. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد.424 صفحه.

سمیعی، ع. 1375. بررسی تاثیر آبیاری تکمیلی بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشور. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه کشاورزی. دانشگاه فردوسی مشهد. 98 صفحه.

شمس، ک.، ح. مهر پناه، ا. هاشمی دزفولی و ع. سیادت. 1378. بررسی تاثیر مقادیر مختلف نیتروژن و عناصر ریزمغذی روی عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم مهدوی. ششمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. بابلسر. صفحه 307.

فرشی، ع. 1375. برآورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی و باغی کشور.جلد اول. گیاهان زراعی. موسسه تحقیقات آب و خاک. نشر آموزش کشاورزی. کرج. 899 صفحه.

کافی، م و و. ع. مهدوی دامغانی. 1379. مکانیزم‌های مقاومت گیاهان به تنشهای محیطی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد. 467 صفحه.

کلانتری، ف. ع.1372. گزارش نهایی طرح تعیین مناسبترین زمان استفاده از هرز آب در گندم دیم و بررسی کود به صورت آبیاری تکمیلی. مرکز تحقیقات آذربایجان شرقی. نشریه شماره 142.17 صفحه.

گل پرور، ا.، م. ر.قنادها .، ع، ع. زالی و ع. احمدی. 1381. تعیین بهترین صفات گزینش برای بهبود عملکرد زنوتیپهای گندم نان درشرایط تنش خشکی. مجله نهال و بذر. 156-144: (2)18.

مقدم،. و م. بصیرت. 1368. تجزیه علیت عملکرد دانه، اجزای آن و برخی صفات مورفولوژیک گندم پاییره. مجله دانش کشاورزی. شماره یک. ص 48.

ملکی، ع، 1386. ارزیابی مقاومت به خشکی ژنوتیپ‌های گندم نان در شرایط عادی و تنش خشکی. پایان نامه دکتری تخصصی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.255 صفحه.

نقوی، م.، ع. شاهباز پورشهبازی و ع. طالعی. 1381. بررسی تنوع ذخایر توارثی گندم دوروم برای برخی از خصوصیات زراعی و مورفولوژی. مجله علوم زراعی ایران. جلد 4، شماره 2. صفحه 88 تا 81.

نور محمدی، ق.، ع. سیادت و ع. کاشانی. 1381. زراعت غلات. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. 485 صفحه