مشارکت خانواده در سیاست‌گذاری تربیتی؛ شناسایی عوامل مداخله‌گر

مطالعات رفتاری در مدیریت

مقاله 3، دوره 13، شماره 30، شهریور 1401، صفحه 40-63   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محدثه فدایی¹؛ محمود مهرمحمدی^{* 2}؛ سیدرضا صالحی امیری³؛ محمد مهدی ذوالفقارزاده⁴

¹دانشجوی دکتری مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی ، واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه آزاداسلامی ،تهران،ایران

²استاد ،گروه تعلیم وتربیت،دانشکده علوم انسانی ،دانشگاه تربیت مدرس تهران ، استاد مدعو واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ،ایران

³دانشیار ،گروه مدیریت فرهنگی ،دانشکده مدیریت واقتصاد ،واحد علوم ‌وتحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران ،ایران

⁴استادیار ،گروه مدیریت دولتی ،دانشکده مدیریت ،دانشگاه تهران ،تهران ،ایران

چکیده

مقاله حاضر درصدد شناسایی عوامل مداخله‌گر و اثرگذار بر مشارکت نهاد خانواده در سیاست‌گذاری‌های تربیتی در کشور، با استفاده از روش‌ کیفی «داده‌بنیاد» مبتنی بر ابزار «مصاحبه» بوده است. جامعه هدف پژوهش، خبرگان و متخصصان در حوزه سیاست‌گذاری تربیتی و نیز خانواده (مشتمل بر مدیران حوزه آموزش‌وپرورش و نیز اساتید و مطلعین دانشگاهی در حوزه سیاست‌گذاری و خانواده) بوده‌اند که از میان آن‌ها 15 نفر با روش اشباع نظری و به شکل نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌برفی انتخاب شدند. یافته‌های این مطالعه مبیّن آن است که عواملی مداخله‌گر متعددی در بروز پدیده «سیاست‌گذاری تربیتی مشارکتی (با مشارکت خانواده)» دخیل بوده‎اند که می‌توان آن‌ها را در دو دسته کلی مشتمل بر «علل و عوامل تسهیل‌گر امر مشارکت» و نیز «علل و عوامل محدودگر امر مشارکت» دسته‌بندی نمود؛ امّا سهم و میزان اثرگذاری «علل و عوامل تسهیل‌گر»، به نسبت «علل و عوامل محدودگر»، قابل توجه بوده و فراوانی زیرمقوله‌های بیشتری را به خود اختصاص داده‌ است؛ به‌طوریکه مصاحبه‌شوندگان، عواملی چون: بازتعریف نقش ذینفعان در تعلیم و تربیت، تحولات ساختاری – تشکیلاتی نظام تربیتی، هم‌راستایی خانواده و نظام تربیتی و نیز تصویب قوانین و مقررات مشارکت‌پذیری را به مثابه عوامل تسهیل‌گر، در مشارکت – هر چه بیشتر- نهاد خانواده در سیاست‌گذاری تربیتی دخیل دانسته و در عین ‌حال، اذعان نموده‌اند که برخی موانع و کاستی‌هایی در  حوزه‌های خانوادگی، فرهنگی، سیاسی و مدیریتی، با ایجاد محدودیت‌هایی، روند مشارکت خانواده در سیاست‌گذاری تربیتی را با مشکل مواجه نموده است که از آن جمله می‌توان به عدم توانمندی خانواده‌ها برای نقش‌آفرینی در سیاست‌گذاری تربیتی، عدم آشنایی و آگاهی والدین از سیاست‌ها، اهداف و برنامه‌های تربیتی، نگاه از بالا به پایین مسئولان به نظام تربیتی، ناکارآمدی سازوکارهای موجود در ایجاد تعامل بین خانواده و نظام تربیتی، عدم تمایل مسئولان و تصمیم‌گیرندگان به تفویض اختیار و تقسیم قدرت در سیاست‌گذاری تربیتی و.. اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها

خانواده؛ آموزش و پرورش؛ سیاست‌گذاری؛ سیاستگذاری تربیتی؛ مشارکت

مراجع

• رابرتسون، یان (1374)، درآمدی بر جامعه، ترجمه حسین بهروان، نشر آستان قدس رضوی.
• سپهری، حسین (1373). پیش نیاز مشارکت، فصلنامه فرهنگ مشارکت، معاونت مشارکتهای مردمی و مدارس غیر انتفاعی.
• صمدی، معصومه و رضایی، منیره (1390). بررسی نقش تربیتی خانواده در نظام تربیت رسمی و عمومی از دیدگاه علم و دین، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت، 19(12): 95-117.
• علم الهدی، جمیله (1386). فلسفه تعلیم و تربیت رسمی، تهران: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش.
• قاسمی پویا، اقبال (1377)، راه­های حصول به مشارکتهای مردم در امور آموزش‌وپرورش، تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
• مظاهری، حسن؛ موسی پور، نعمت اله و ناطقی، فائزه (1395)، نقش خانواده در برنامه درسی شایستگی محور دوره ابتدایی از منظر اسناد تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، فصلنامه خانواده و پژوهش، 34: 7-32.
• مهرمحمدی، محمود (1391). فرهنگ خانواده: مبنای مغفول در ساماندهی تعاملات خانه و مدرسه، راهبرد فرهنگ، 17 و 18: 275-293.
• نیازآذری، کیومرث؛ اسماعیلی شاد، بهرنگ و ربیعی دولابی، مجید (1390)، سیاستگذاری و فرایند خط مشی عمومی در نظام آموزشی، قائم شهر: انتشارات مهر النبی.
• یونسکو (1378). آموزش‌وپرورش برای قرن بیست و یکم در منطقه آسیا اقیانوسیه. گروه مترجمان(علی رووف). پژوهشگاه تعلیم و تربیت.
• Beagly, D. E. (1996), Parent participation in curriculum decision making: A case study. Australia: La Trobe University.
• Birkland, T. A. (2015). An introduction to the policy process: Theories, concepts, and models of public policy making (4th ed.). New York: Rutledge Publishing.
• ElKhayat, Ranya S. (2018). The Capabilities Approach: A Future Alternative to Neoliberal, Higher Education in the MENA Region. 7(3).
• Khushik, Faheem. Diemer, Arnaud. (2018), Critical Analysis of Education Policies in Pakistan: A Sustainable Development Perspective. Social Science Learning, Education Journal, 3(9), 1-16.
• Sleeter, C. (2008). Equity, Democracy and Neoliberal .Assaults on teacher education. Teaching and teacher education, 24: 1947-1957.