بررسی اثر ضد باکتریایی عصاره‌های محتلف اندام‌های گیاه دارویی اسفند (Peganum harmala L.) در شمال شرق استان گلستان (اینچه برون)

فیزیولوژی محیطی گیاهی

دوره 4، شماره 15، آذر 1388، صفحه 27-38   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

معصومه مازندرانی^{* 1}؛ عزت اله قائمی²؛ فاطمه غفاری³

¹استادیار علوم گیاهی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان

²دانشیار میکروب شناسی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گلستان (مرکز تحقیقات بیماریهای عفونی)

³دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان

چکیده

گیاه دارویی اسفند Peganum harmala L. متعلق به تیره Zigophyllaceae از گونه‌های ارزشمند دارویی رویشگاه‌های متفاوت استان گلستان است. این مطالعه به منظور اتنوفارماکولوژی و مقایسه اثر ضدباکتریال عصاره‌های اندام‌های مختلف گیاه دارویی اسفند در شمال شرق استان گلستان انجام گرفت. در این تحقیق ضمن بررسی فنولوژیکی، اطلاعات اتنوفارماکولوژی در مورد گیاه از مردم بومی و ترکمن منطقه بدست آمد. ریشه، ساقه، برگ، گل و دانه‌های گیاه در فاصله ماه‌های اردیبهشت تا مهر ماه 1387 جمع‌آوری و ضمن تهیه عصاره‌های آبی و جوشانده، عصاره اتانولی به روش پرکولاسیون تهیه گردید. به منظور بررسی و مقایسه اثر ضد باکتریال عصاره‌ها از دو روش دیسک دیفیوژن و چاهک استفاده شد و قطر هاله‌های عدم رشد بعد از 24 ساعت گرمخانه گذاری ،اندازه گیری و مقایسه کارایی ضد میکروبی با آزمون Pearson chi square انجام و P<0.05 معنی دار ارزیابی گردید. نتایج نشان داد بیشترین اثر ضد باکتریال مربوط به عصاره اتانولی اندام‌ها بود (8/78درصد وP<0.001). اثربخشی عصاره اتانلی دانه (4/47 درصد) و ریشه (7/25 درصد) ، مخصوصا در روش چاهک بیشتر از سایر اندام‌های گیاه بود و تفاوت اثر مهاری عصاره دانه به نسبت سایر گروه‌ها معنی دار بود (P=0.01). نتایج حاکی از آن است که باکتری Bacillus licheniformis (4/58 درصد) از بالاترین میزان حساسیت و باکتری‌های Staphylococcus aureus، Staphylococcus epidermisis،Micrococcus loteus، Salmonella typhi morium و Shigella dysentria هر یک با 50 درصد حساسیت یا حساسیت نسبی، از حساس‌ترین باکتری‌های مورد مطالعه و همچنین باکتری‌های Pseudomonas aeroginosa وProteus mirabilis هر یک با 7/91 درصد مقاومت، از مقاوم ترین باکتری‌های مورد مطالعه بودند. با وجود بالاتر بودن حساسیت باکتری‌های گرم مثبت‌ از انواع گرم منفی، تفاوت از نظر آماری معنی‌دار نمی‌باشد (P>0.05). نتایج تحقیق، احتمالا بیانگر رغبت بیشتر مردم بومی استان، به مصرف دانه‌های گیاه به عنوان یک ضدعفونی کننده قوی می‌باشد، لذا می‌تواند به عنوان یک سرنخ یا کاندید مناسب برای ادامه تحقیقات در زمینه تعیین کمیت و کیفیت مواد موثره ثانوی اندام‌های موثر و بررسی اثر ضدباکتریال آنها در مدل‌های حیوانی و بالینی، با هدف استخراج ، فرمولاسیون و تولید داروی گیاهی با اثر ضد عفونی کنندگی قوی باشد.

کلیدواژه‌ها

اسفند Peganum harmala L. عصاره اتانولی؛ آبی و جوشانده؛ ریشه؛ دانه؛ اثر ضدباکتریال؛ شمال شرق استان گلستان

مراجع