اتنوفارماکولوژی و بررسی مهمترین مواد موثره ثانوی گیاه برازمبل Perovskia abrotanoides Karel. در رویشگاه‌های طبیعی استان‌های گلستان و خراسان شمالی

فیزیولوژی محیطی گیاهی

دوره 4، شماره 16، اسفند 1388، صفحه 69-77   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

معصومه مازندرانی^{* 1}؛ مایا بیک محمدی¹؛ هومان بیات²

¹گروه زیست‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی گرگان

²شرکت کشت و صنعت گیاهان دارویی نیاک، گلستان

چکیده

گیاه دارویی برازمبل . Karel Perovskia abrotanoides از گونه‌های ارزشمند دارویی شمال ایران است که اغلب به صورت خودرو درحاشیه جاده‌های کوهستانی با اقلیم سرد و خشک دو استان گلستان و خراسان شمالی رویش دارد. سالیان درازی است که مردم بومی استان به طرق مختلف در طب سنتی از فراورده‌های آن در پیشگیری و درمان بیماریهای شایع خود استفاده‌ می‌برند. در این تحقیق ضمن اخذ اطلاعات اتنوفارماکولوژی، به منظور بررسی و مقایسه مهمترین مواد فعال ثانوی، سرشاخه ها ی هوایی گلدار و برگ گیاه از دو رویشگاه طبیعی، واقع در استان گلستان (شاهکوه ۲٣٠٠ متری) و استان خراسان شمالی (چمن بید ۱٠٧٦ متری) و از خاک‌هایی با بافت لوم رسی تا شن لومی و pH خنثی جمع آوری گردید. عصاره‌گیری به منظور ارزیابی ترکیبات فعال اندام‌ها در هر دو رویشگاه به عمل آمد و ارزیابی نتایج بدست آمده با استفاده از آزمون Pearson chi square انجام و در ٠٥/٠>P معنی‌دار ارزیابی گردید. نتایج بررسی‌های اتنوفارماکولوژیکی بدست آمده از چوپانان و درمانگران محلی در هر دو استان حاکی از اهمیت اکولوژیکی آن گونه به عنوان گونه مهم مرتعی، چرای دام و از همه مهمتر این که در طب سنتی، به همراه سایر گونه‌های دارویی به عنوان مقوی، ضدعفونی کننده، مسکن دردهای روماتیسمی، رفع التهاب، لیشمانیوز و دفع کرم و انگل مصرف می‌شود. نتایج حاصل از بررسی مهمترین مواد ثانوی عصاره گیاه، نشان داد که میزان ترکیب‌های فلاونوییدی، فنلی و آنتوسیانینی در اندام‌های و رویشگاه‌های مختلف متفاوت بوده و با افزایش ارتفاع رویشگاه، در 2300 متر بر میزان مقادیر آنها مخصوصا در سرشاخه‌های گلدار گیاه افزوده شده است که احتمالاً در تایید اعتقادات مردم بومی دو استان، مبنی بر رغبت بیشترآنها به جمع آوری و مصرف برازمبل از مناطق کوهستانی قابل بحث است.

کلیدواژه‌ها

برازمبل .Karel P.abrotanoides؛ فلاونویید؛ ترکیبات فنلی؛ آنتوسیانین؛ اندام‌های مختلف؛ استان گلستان و خراسان شمالی

مراجع

مظفریان، و.ا. (1377) فرهنگ نامهای گیاهان ایران. فرهنگ معاصر - صفحه 435-432