بررسی جایگاه انسان قبل از دنیا در نظام معنایی سبک زندگی توحیدی با تاکید بر اندیشه‌های امام خمینی و علامه طباطبایی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 6، دوره 13، شماره 50، شهریور 1401، صفحه 77-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2022.1943769.2705

نویسندگان

سیدمحمدتقی موسوی فر^{* 1}؛ محمدهادی مفتح²

¹دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگده الهیات، دانشگاه قم مدرس دانشگاه

²رئیس مرکز اسلامی هامبورگ، دانشیار رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه قم

چکیده

تبیین نظام معنایی سبک زندگی توحیدی پروژه‌ای بزرگ و ضروری است. این مقاله بر آن است که به تبیین جایگاه انسان قبل از دنیا بپردازد در این راستا به حکایت‌های قرآن کریم از زندگی قبل از دنیای انسان پرداخته نظیر خلیفه خدا بودن، معلم به اسماء الهی بودن، مسجود ملائکه بودن، متحمل امانت الهی شدن و مفطور به فطرت الهی بودن؛ که هر یک از این موارد قطعه مهمی از نظام معنایی سبک زندگی را تشکیل می‌دهد که این شناخت نیز مطمئن‌ترین راه رسیدن به اهداف سبک زندگی توحیدی است. این پژوهش با روش تحلیلی کتابخانه‌ای و با تکیه بر آراء امام خمینی و علامه طباطبایی به بررسی آیات این حوزه پرداخته و بر نقش بنیادین این معانی در سبک زندگی توحیدی استدلال نموده است و داستان هبوط را برنامه‌ای الهی و ظلوم و جهول بودن را برترین وصف انسانی دانسته و مطابق برخی روایات شجره منهیه را مقامات اهل بیت معرفی کرده که آدم برای رسیدن به آن، مشقت زندگی در دنیا را پذیرفته است. فطرت الهی را فطرت معرفت، توحید و ولایت دانسته که دستیابی به کمال مطلق و ظهور همه اسما و صفات الهی را می‌خواهد.

کلیدواژه‌ها

تعلیم اسماء؛ سبک زندگی توحیدی؛ شجره منهیه؛ فطرت؛ نظام معنایی

مراجع

قرآن کریم، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

آلوسى، سید محمود (‏1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‏، تحقیق على عبدالبارى عطیة، بیروت: دارالکتب العلمیه.

آمدی، عبدالواحد (1410ق)، غررالحکم، قم: دارالکتاب الاسلامی.

آملی، سید حیدر (1416ق)، تفسیر المحیط الاعظم و  البحر الخضم فی تاویل کتاب الله العزیز المحکم، تهران: چاپ محسن موسوی تبریزی.

ابن ابراهیم، علی(1363)، تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.

ابن بابویه، محمد بن علی (1417ق)، الامالی، قم: موسسه بعثت.

ابن بابویه، محمد بن علی (1378ق)، التوحید، چاپ سید هاشم حسینی الف.

ابن بابویه، محمد بن علی (1378ق)، عیون أخبار الرضا (ع)، بی‌جا: انتشارات جهان، ب.

ابن شعبه حرانی، حسن (1404 ق)، تحف العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

ابن طاووس، علی بن موسی (1417)، اقبال الاعمال، بیروت: اعلمی.

امامی، مرتضی، معناگرایی از دیدگاه قرآن و لوتوگرافی، فصلنامه علمی پژوهشی اندیشه نوین دینی، پیاپی4-5، بهار و تابستان.

بحرانی، هاشم (1415)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: موسسة البعثة.

جوادی آملی، عبدالله (1380)، تفسیر موضوعی، قم: نشر اسراء.

جوهری، اسماعیل بن حماد (1376‌ق)،  الصحاح تاج‌اللغة و صحاح‌العربیه، به‌کوشش عبدالغفور العطارى، ‌قاهرة: بی جا.

حسکانی، عبیدالله (بی­تا)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد.

حسن زاده آملی، حسن (1381)، انسان و قرآن، قم: قیام.

حر عاملى، محمد بن حسن (1409 ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت.

حوی، سعید (1424 ق)، الاساس فی التفسیر، قاهره: دارالسلام.

خمینی،‌ روح الله (1378)، آداب الصلوة، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

خمینی،‌ روح الله (1372)، انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، قم،مؤسسهء تنظیم و نشر آثار.

خمینی،‌ روح الله (1374)، شرح دعای سحر، قم،مؤسسهء تنظیم و نشر آثار.

خمینی،‌ روح الله (1377)، شرح جنود عقل و جهل، قم،مؤسسهء تنظیم و نشر آثار.

خمینی،‌ روح الله (1386)، چهل حدیث، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا.

خمینی،‌ روح الله (1358)، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی.تهران: انتشارات عروج.

راغب اصفهانی ، حسین بن محمد (1387)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: محمد خلیل عیتانی، تهران: موسسه فرهنگی آرایه.

رستم نژاد، مهدی (۱۳۹۳)، ویژگی های روشی امام خمینی در تأویل و تفسیر قرآن، مطالعات تفسیری، بهار. سال پنجم. شماره 17.

رضایی تهرانی، علی(1392)، کتاب سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی) قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی)

رضی، سید شریف (1380)، نهج البلاغه امیرالمؤمنین علی(ع)، ترجمه محمد دشتی، قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی زهد.

ری­شهری، محمد(1391)، حکمت‌ نامه عیسی بن مریم علیهما السلام باهمکاری: مجتبی فرجی، ترجمه: حمیدرضا شیخی، قم: انتشارات دارالحدیث

زارع، هوشنگ؛ شانظری، جعفر (۱۳۹۲)، بررسی تطبیقی رابطه ذهن و عین از منظر ملاصدرا و هگل، فصلنامه پژوهش­های اعتقادی کلامی. سال سوم. شماره نهم. بهار. صص48-46 .

زمخشری، محمود بن عمر (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏، بیروت: دار الکتب العربی.

سبحانی تبریزی، جعفر (1383)، منشور جاوید، قم: موسسه امام صادق(ع).

صادقى تهرانى، محمد (1365)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه‏، قم: انتشارات فرهنگ اسلامى.

طباطبایى، سیدمحمد حسین (1427)، تفسیر البیان فى الموافقة بین الحدیث و القرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

طباطبایى، سیدمحمد حسین (1417)، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه‏.

طباطبایی، سیدمحمد حسین (1388)، انسان از آغاز تا انجام، قم: بوستان کتاب.

طباطبایی، سیدمحمد حسین (1428)، الانسان و العقیده، قم: باقیات.

طباطبایی، سیدمحمد حسین (1353)، قرآن در اسلام، قم: جامعه مدرسین.

طباطبایی، سیدمحمد حسین (1419)، سنن النبی (ص)، تحقیق محمد هادی نجفی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.

طباطبایى، سیدمحمد حسین (1423)، طریق عرفان (ترجمه رسالة الولایة)، قم:‏ بخشایش‏.

طباطبایی، سیدمحمدحسین (1388)، رسائل توحیدى، قم: بوستان کتاب.

طبرسى، فضل بن حسن (1373)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، تهران: ناصرخسرو.

العسکری، حسن بن علی (1409)، التفسیر المنسوب الی الامام العسکری، قم: مدرسه امام مهدی.

فرانکل ویکتور (1374)، انسان در جستجوی معنا، ترجمه صالحیان و مهین میلانی، تهران: انتشاران درسا.

فیض کاشانی، مولی محسن، محمدبن مرتضی (1430ق)، المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.

فیض کاشانی، مولی محسن(1429ق)، محمدبن مرتضی، الصافی، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.

فیض کاشانی، مولی محسن(1411ق)، محمدبن مرتضی، علم الیقین، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.

کلینى، محمد بن یعقوبب(1407ق)، الکافی، تهران:دار الکتب الإسلامیة

لیثی‌واسطی، کافی‌الدین‌ابی‌الحسن‌علی، (1377)، عیون الحکم و المواعظ قم: موسسه فرهنگی دار الحدیث.

مازندرانى، محمد صالح بن احمد(1382 ق)، شرح الکافی-الأصول و الروضة، تهران: المکتبة الإسلامیة.

مجلسی، محمدباقر(1403)، بِحارُالاَنوار الجامِعَةُ لِدُرَرِ أخبارِ الأئمةِ الأطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

محمودی، محمدهادی(1393)، لایف استایل، تهران: انتشارات امیرکبیر.

مطهری، مرتضی(1372)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.

نراقی، احمد(1378)، معراج السعاده، قم: دار هجرت.

نصری، عبدالله، (۱۳۹۵). «تحلیل معنا در معنای زندگی». فصلنامه ذهن. دوره17. شماره67. زمستان