گونه شناسی اجزای کالبدی منطبق بر اقلیم سرد در معماری بومی (مطالعه موردی: خانه های اردبیل)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 56، آذر 1401، صفحه 141-168   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مهسا جوادی نوده^{* 1}؛ مهرداد سرابی²

¹گروه معماری و فنی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه، ارومیه ایران

²گروه مهندسی مکانیک، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

طراحی براساس معیارهای کالبدی منطبق بر طبیعت یکی از راهکارهای اقلیمی در معماری گذشته بوده است. اصولی که امروزه با بی‌توجهی به آن علاوه بر افزایش مشکلات زیست محیطی بر سلامت کاربران فضا نیز تاثیر گذار است. بر این مبنا در پژوهش حاضر به شناسایی شاخص‌های کالبدی متاثر از اقلیم سرد و گونه‌بندی آن براساس معیارهای مرتبط پرداخته می‌شود تا بتوان با اولویت‌بندی شاخص‌ها به الگوی طراحی پایدار دست یافت و با تطابق با نیازهای امروز بکار گرفت. بدین منظور، برای حصول به نتایج دقیق‌تر تمام خانه‌های تاریخی شناسایی شده در اردبیل به تعداد 25 نمونه انتخاب می‌گردند. این پژوهش کاربردی با روش تلفیقی به صورت کمی- کیفی با تعیین معیارها و شناسایی آنها در نمونه‌های مطالعاتی صورت می‌گیرد. تا در ادامه شاخص هر معیار درجه‌بندی شده و میزان پراکندگی داده‌ها و بیشترین فراوانی معیارها شناسایی شوند و براساس مجموع امتیازات، هر گونه تفکیک و نهایتا اولویت شاخص‌های هر دسته مشخص شوند. نتایج براساس مجموع امتیازات و درصد فراوانی نشان می‌دهد که حداقل 70% از نمونه‌های مورد مطالعه دارای معیارهای کالبدی بسیار نزدیک به هم و غالبا منطبق با شرایط اقلیمی منطقه هستند. که به 5 گونه با شاخص‌های مشخص تفکیک می‌گردند و اولویت شاخص‌های طراحی آنها به حجم بیرونی (فشردگی فرم، نحوه استقرار و کشیدگی بنا، غلبه فضا بر توده)، فضاهای داخلی (استفاده از ظرفیت حرارتی بالا و سازماندهی مناسب فضاها) و نهایتا جزئیات فضایی (سطح بازشوی جنوبی متناسب با سطح تالار و نمای جنوبی) تعلق می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

گونه شناسی؛ معیارهای کالبدی؛ معماری بومی؛ خانه های تاریخی؛ اردبیل

مراجع

Ahmadzadeh, M.& kord Jamshidi, M. (2019). Studying the influential factors in the formation of sustainable architecture with emphasis on the form of building (Case Study: Savadkouh city). IJE, 21 (4) :53-74. [In Persian]

Asakereh, H., Beyranvand, A., Doustkamian, M. (2018). Assessment of wind power in the synoptic station of Ardebil, spatial planing, 8(3): 65-82. [In Persian] 

Asghari, A., Maleki, A., Ebrahimi, H., Sattari, H. (2021). Investigating the role of passive solar systems in zero-energy urban buildings, for comfort and reducing energy consumption (Case study: Valiasr, Tabriz). Quarterly Journal of Human Geography, 13(2): 751-771.[In Persian] 

Babapour, A.,et al. (2010).Geography of Ardabil province, textbook publishing center. P.257.

Behazin, D. (2003). Ardabil (What do I know about Iran), Cultural Research Office Publications. P.250. [In Persian] 

Boudagh, M., Ghaemmaghami, P., Habib, F.(2012). Quality Analysis and Typology Assessment of Traditional Settlements in Tabriz. International Journal of Architecture and Urban Development, 2 (3):57-66

Darvishi, Y.(2022). Investigation and evaluation of the effect of climatic parameters on the formation of building architecture for optimal management of heating and cooling of urban buildings (Case study of Ardabil). Quarterly of New Attitudes in Human Geography, 14 (1): 101-126. [In Persian]

Ghiai ,M.M.& Hossein Pour, A. (2014). The Relation of Energy Consumption and Opening Ratio in High Rise Buildings. journal of Sustainable Architecture and Urban Design,  2(1): 57-70. [In Persian]

Ghiasvand, J., Sabernejad, J., Tahbaz, M., Dolatabadi, F. (2020). Typology of Historic Houses in Hamedan Based on Physical CriteriaEffective on Climatic Function, Quarterly Journal of Human Geography, 12(4): 600-624.[In Persian]

Ghobadi, B. (2002). Solutions for Energy Conservation Optimization in the Building Sector. Proceedings of the Iranian Fuel Conservation Organization. Tehran, 11-12 March. 543-551.

Gilani, S.& Mohammad Kari, B. (2011) .Investigation of Greenhouse's Thermal Performance in Residential Buildings of Cold Climate Case Study: City of Ardebil. Modares Mechanical Engineering. 11(2): 147-157. [In Persian] 

Jafari, H.R., Azizi, A., Nasiri, H.& Abedi, S. (2014). Analysis of Land Suitability to Locate Wind Power Plant in Ardabil Province Using AHP and SAW Methods in GIS Environment, Journal of Environmental Sciences and Technology, 15(2), 23-41. [In Persian]

Javadi nodeh, M., Shahcheraghi, A., Andalib, A. (2021). An Evaluation of the Ecological Architecture Influenced by the Interaction Between Structural Environment and Nature in Cold Areas; Case Study: Two Traditional Houses in Ardabil. Naqshejahan- Basic studies and New Technologies of Architecture and Planning, 11(1): 15-36. [In Persian]

Javadi Nodeh, Mahsa, Shahcheraghi, Azadeh, Andalib, alireza. 2021.T‎‎‎‎he Impact of Geometric Proportions on Daylight Performance and the Proportions Derived From Nature in Traditional Houses (Case study:Ardabil’s ‎Houses).  International Journal of Industrial Mathematics. 13 (3): 261-277.

Kasmaei, M. (2014). Climate and Architecture, Fifth Edition, Khak Publications, P.306.

Memarian, Gh. H. (2014). A Journey in the Theoretical Foundations of Architecture. Ninth Edition. Tehran: Simaye Danesh Publications. P.463

Mir Masoumi, F., Salavati, M., Ahmadi, F. (2018). Isfahan Green Dwelling, the Reflection of Energy Use Optimization on Quality of Life. Naqshejahan- Basic studies and New Technologies of Architecture and Planning, 8(3): 195-204.[In Persian]

Mohamadhoseini P, Javan Forouzande A, Jahani Dolataabad I , Heidari A. (2019), An Analysis of the Role of Social class’s Lifestyle in the Pattern of Housing;Case Study: The late Qajar and Early Pahlavi Houses in Ardabil. Bagh-e Nazar. 16 (76): 31-44.

Mojahed, V., Ghobadian, V., Tizghalam Zonouzi, S. (2021). Climate-friendly architecture in the Gorgan region in line with the sustainable architectural model. Quarterly Journal of Human Geography, 13(1): 621-636.[In Persian]

mousavi, F., mahmodi, M., tahbaz, M. (2019). The Effect of Geometry and Area of Windows of Southview Rooms on The Depth of Daylighting (Case Study: Yazd’s Traditional Houses). Hoviate shahr, 12(36): 5-18. [In Persian]

Nasiri, P. (2005). Statistics and Probability of Engineering, Payame Noor University Press. P.450

Nematchoua, M K, R Tchinda, J A Orosa. (2014).Thermal comfort and energy consumption in modern versus traditional buildings in Cameroon: A questionnaire-based statistical study. Applied Energy, 114: 687–699.

Parlak, Ö. (2019). Comparison of a Historical and a Modern Building According to Ecological Criteria. Eurasian Journal of Civil Engineering and Architecture, 3(1): 27- 48

Pirbabaei, M. T.& Nejad Ebrahimi, A. (2018). Representing the Meaning of Urban Spaces in Ardabil in the Safavid Era Through Hall’s Cultural Approach. Culture of Islamic Architecture and Urbanism Journal. 4 (1) :1-14. [In Persian] 

Pirnia, M. (1994). Five Pillars of Iranian Architecture, Knowledge Office, 1 (4) . [In Persian] 

Pourdeyhimi, SH.& Gosili, B. (2015). A Study on the Thermal Indexes of Membranes in Building Envelope (The Case of Rural Areas of Ardebil). Housing And Rural Environment, 34(150): 53-70.[In Persian]

Raeisi, A.(2017). Investigating the position of the courtyard in the climatic architecture of urban residential buildings with an emphasis on the cold and dry climate of Iran. Urban Management, 16(48): 223-244. [In Persian]

Rezazadeh Ardebili, M.& Peiyghami, L. (2009). A Solution for Desigining the Interventions in Historical Areas Based on Studying the Historical) Case study :Ardebil ), honar-ha- ye- ziba, memari- va- shahrsazi, 1(38):3-84. [In Persian] 

Safari, B. (2018). Ardabil in the passage of history, Omid Publications, P. 504

Salehipour,A., Etessam, I., Mofidi, M. (2020). Recognition of outdoor courtyard structure and its interaction with clear walls in historic houses of Ardabil, Architectural Thought, 4(8), 202-220. [In Persian]

Samadzadeh, R., Khayyam, M., Hosseini, H. (2010). A new approach to the geomorphological evolution of the Ardabil tectonic hole with a land management approach, Geography and Environmental Planning, 21(1): 105-130 . [In Persian] 

Sayadi, E.& Madahi, M. (2012). Sustainable architecture. Lotus Publications. P.200. 

Shaghaghi, SH.,Mofidi, M. (2008). Relationship between sustainable development and climate design of cold and dry buildings (Tabriz case study). Journal of Environmental Sciences and Technology, 10(3), 105-120. [In Persian] 

Taheri, J. & Nadimi, H. (2014). The Hidden Dimension in Persian Islamic Architecture. Soffeh, 24(65): 5-24 .[In Persian]

Valizadeh, M.B.& Movahedi, N. (2019). Using Passive Solar Systems for Making Thermal Comfort in Architectural Designs of Traditional Houses of Tabriz. Journal of  Renewable and New Energy, 6(1): 26-37. [In Persian] 

Williams, D. (2007). Sustainable design: ecology, architecture and planning. River st Hoboken, nj; wiley

Zarlanshani Asl,T., Valizadeh, N., Sattari, H. (2021). Evaluation of physical components in traditional houses with a sustainable development approach (Case study: Tabriz), Quarterly Journal of Human Geography, 13(1): 172-192.[In Persian]