ارزیابی تودههای گندم نان برای تحمل به تنش خشکی

پژوهش های به زراعی

دوره 11، شماره 4، دی 1398، صفحه 309-337   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یوسف ارشد¹؛ مهدی زهراوی^{* 1}؛ علی سلطانی²

¹مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

²مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

چکیده

 به منظور بررسی تغییرات صفات زراعی تحت شرایط تنش خشکی و شناسایی ژرمپلاسم متحمل تعداد
484نمونه ژنتیکی از کلکسیون گندم نان بانک ژن گیاهی ملی در مرزعه یزد در دو شرایط نرمال و تنش
خشکی با کاشت ارقام شاهد متحمل )کویر، روشن و ماهوتی( مورد بررسی قرار گرفتند. تنش خشکی با
قطع آبیاری اعمال گردید و و از بین تودههای مورد بررسی، 71نمونه ژنتیکی بقاء یافتند که ارزیابی
صفات زراعی برای آنها و برای نمونههای ژنتیکی متناظر آنها در شرایط نرمال، مطابق با دستورالعمل
بینالمللی انجام شد. بررسی مقادیر آمارههای توصیفی نشان داد که در شرایط نرمال، صفت وزن دانه پنج
سنبله و در شرایط تنش خشکی، صفت تعداد پنجه بارور دارای بیشترین ضریب تغییرات بودند. بیشترین
میزان کاهش میانگین صفات در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط نرمال به صفت وزن دانه پنج سنبله
) 23/8درصد( و سپس به صفت تعداد پنجه بارور ) 21/1درصد( اختصاص داشت. تقریباً در تمام صفات
مورد ارزیابی، نمونههای ژنتیکی برتر از ارقام شاهد هم در شرایط نرمال و هم در شرایط تنش خشکی
شناسایی گردید. صفت وزن دانه پنج سنبله در شرایط تنش خشکی با صفات تعداد گلچه درسنبلچه
)* ،(r=0/272تعداد دانه درسنبله )** ،(r=0/742وزن صددانه )** ،(r=0/663طول دوره پر شدن دانه
)** (r=0/314و روز تا سنبلهدهی )* (r=-0/238دارای همبستگی معنیدار بود. نمونههای ژنتیکی در
شرایط تنش خشکی و شرایط نرمال توسط دندورگرام تجزیه خوشهای به چهار گروه تقسیم شدند و تمایز
بین گروهها با استفاده از توابع تشخیصی مورد تأیید قرار گرفت. نمونههای ژنتیکی برتر شناسایی شده در
این تحقیق در برنامههای اصلاحی تحمل گندم به تنش خشکی قابل استفاده میباشند 

کلیدواژه‌ها

بانک ژن؛ تنوع؛ ژرمپلاسم

مراجع