تحلیل ساختاری ده نامه عماد فقیه کرمانی با توجه به سازه "را"

فصلنامه علمی متن شناسی حکمی و عرفانی

مقاله 4، دوره 1، شماره 1، خرداد 1401، صفحه 85-110   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فروزنده عدالت کاشی¹؛ محبوبه مباشری^{* 2}

¹زبان و ادبیات فارسی.دانشکده ادبیات.دانشگاه الزهراء.تهران.ایران

²زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات.دانشگاه الزهراء. تهران.ایران

چکیده

ده نامه‌نویسی گونه‌ای ادبی است که در آن محب و محبوب طی ده نامه در مورد موضوعات مورد علاقه خود گفت‌و‌گو می‌کنند. قالب این نوع ادبی، مثنوی است. شروع آن از قرن پنجم با ادبیات غنایی و موضوع عاشقانه و اوج آن در قرن هشتم در ادبیات عرفانی است. ده نامه عماد فقیه کرمانی، شاعر عارف قرن هشتم، مجموعه‌ای از نامه‌های منظوم است، که در بحرهای مختلف سروده است. نامه‌هایی، که در ایام مختلف برای افراد، سلاطین عصر و احبای زمان سروده و در پایان عمر آنها را در مجموعه‌ای فراهم آورده و عنوان "ده‌نامه" را برای آن برگزیده است. این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی-تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه‌ای ابتدا در مورد ده‌نامه ها نویسی مختصری بیاورد، و به این سؤال پاسخ بدهد که، سازه "را" در ده‌نامه عماد فقیه کرمانی به چه معانی و با چه بسامدی به کار گرفته است؟ و با توجه به این بسامد، سبک ساختاری ده‌نامه عمادچگونه است؟ نتیجه این پژوهش آن است که: از مجموع 657 بیت در ده نامه 45 بیت دارای سازه "را" است . که ۱2 مورد به عنوان "نشانه مفعولی"، 23 مورد به معنی "برای" و 9 مورد به معنی "کسره اضافی" و 1 مورد به معنی "به" بکار گرفته شده است. 85/6 درصد، میزان بسیار اندک سازه "را" در ده‌نامه، بیانگر این موضوع است که در قرن هشتم استعمال این سازه کم بوده است. این یکی از ویژگیهای سبکی ده‌نامه عماد فقیه کرمانی است.

کلیدواژه‌ها

ادب غنایی؛ ادب عرفانی؛ عماد فقیه کرمانی؛ ده نامه؛ سازه "را"

مراجع

-آسانا، جاماسب (1371). متون پهلوی، گزارش سعید عریان، تهران: علمی.

-ابوالقاسمی، محسن(1387). دستور تاریخی زبان فارسی، تهران:سمت.

-احمدی گیوی، حسن؛ انوری، حسن (۱۳۸۵). دستور زبان فارسی ۲ ویرایش دوم. تهران: فاطمی.

-ارژنگ، غلام رضا(1374). دستور زبان فارسی، تهران:قطره.

-اوحدی­مراغه­ای،رکن­الدین(1340). دیوان اشعار اوحدی،گردآوری و تصحیح سعید نفیسی، تهران: امیرکبیر.

-براون، ادوارد(1357). تاریخ ادبی ایران؛ از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت، چاپ 4، تهران:امیر کبیر

-تبریزی، همام (1351). دیوان همام تبریزی، به تصحیح نگارنده، تبریز: مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.

-تفضلی، احمد (1378). تاریخ ادبیات پیش از اسلام، تهران: سخن.

-تودوروف،تزوتان(1399).بوطیقای ساختارگرایی، ترجمۀ محمد نبوی، تهران:کتاب دوستان.

-جامی، عبدالرحمن(1367). بهارستان، تصحیح حاکمی، تهران: اطلاعات.

-حق شناس، علی محمد؛ سامعی، حسی؛ سمایی، سید مهدی؛ طباطبایی، علاءالدین(1385). دستور زبان فارسی، تهران: سازمان پژوهش و برنامه آموزشی.

-دبیرمقدم، محمد (۱۳۶۹). مجله زبانشناسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی .

-رادفر، ابوالقاسم،(1378)، نامه عماد، کرمان: انجمن آثار و مفاخر.

- شمیسا، سیروس (1396). سبک شناسی. تهران: سخن.

-صفا، ذبیح الله (1371)تاریخ ادبیات ایران، چاپ7بخش اول،تهران: فردوس.

-طغیانی، اسحاق،1383،تاثیر عماد الدین فقیه کرمانی بر شمس الدین محمد حافظ شیرازی، کوی سلامت.

-فرشیدورد، خسرو (۱۳۸۲). دستور مفصل امروز بر پایه زبانشناسی جدید. تهران: انتشارات سخن.

-فقیه کرمانی، عماد الدین( 1348). دیوان عماد فقیه کرمانی، به تصحیح رکن ­لدین همایون فرخ، تهران :کتابخانه ملّی.

-قاضی عسکر، سید احمد(1383). بررسی افکار و عقاید خواجه عماد کرمانی، کوی سلامت.

-مدرّسی، فاطمه(1383) . عماد فقیه پیر طریقت، به کوشش محمد رضا صوفی، کرمان: دانشگاه شهید باهنر و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

-محبوب، محمد جعفر (1373). ویس و رامین فخر الدین اسعد گرگانی، تهران: نشر کتابخانه ای.

-نفیسی، سعید(1344). تاریخ نظم و نثر فارسی، 2 جلد تا پایان قرن دهم، تهران: فروغی.

-ناظرزاده کرمانی، احمد(1374). تحلیل دیوان و شرح حال عماد الدین کرمانی، تهران: سروش.

-فرصتی جویباری، رضا(1387). ده نامه سرایی در ادبیات فارسی، مجله دانشنامه، بهار، شماره1، از ص123 تا 135.