نقدی بر جایگاه فطرت در حکمت متعالیه

فصلنامه علمی متن شناسی حکمی و عرفانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 شهریور 1401

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جواد خادم زاده مقدم^{* 1}؛ مریم نورمحمدی²؛ لیلا مقدم³

¹هیات علمی

²دانشکده الهیات دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

³دانشگاه کاشان

چکیده

تبیین هستی شناختی فطرت ارتباط مستقیمی با مسئله‌ی اصالت وجود یا ماهیت دارد. به‌گونه‌ای که متأثر از هرکدام نقش آن در تکامل انسان و تحقق معنای انسانیت متفاوت است. بسیاری از فلاسفه‌ی اسلامی پس از سهروردی بنا را بر اصالت وجود گذاشتند. ملاصدرا در این بحث پیشگام است.و مبنای اصلی حکمت متعایه بر اصالت وجود و اعتباریت ماهیت قرار گرفته است.

اگر ماهیت اعتباری و ساخته‌وپرداخته‌ی ذهن است و اگر فطرت انسان همان ماهیت انسان است فلذا طبق مبانی اصالت وجود نمی‌توان برای فطرت اصالتی قائل شد؛ بنابراین یا باید از اصالت وجود دست کشید یا فطرت را انکار کرد و یا راه‌حلی ارائه داد که میان ماهیت و فطرت اثبات تغایر کرد.از فطرت نمیتوان دست کشید و اثبات تغایر نیز ممکن نیست پس در هر صورت بر اساس مبانی فلسفی حکمت متعایه هیچ تبیین معقول وجود شناختی از فطرت نمیتوان ارایه داد و باید در این مبانی تجدید نظر شود.