بررسی اثر نانواکسیدروی بر عملکرد، میزان کیفیت و کمیت ترکیبات اسانس گیاه دارویی Salvia leriifolia Benth. در شرایط تنش شوری

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 34، شهریور 1400، صفحه 91-105   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/ejmp.2021.694473

نویسندگان

مهدی آخوندی¹؛ مجید دشتی^{* 2}؛ مریم نیاکان³؛ هما محمود زاده آخرت⁴

¹استادیار، گروه زیست شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران،

³دانشیار، گروه زیست شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان، گرگان، ایران

⁴دانشیار، گروه زیست‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران

چکیده

در گیاهان دارویی تولید متابولیت‌های ثانویه به‌ویژه اسانس تحت تأثیر عوامل محیطی مختلفی از جمله شوری قرار می‌گیرند. در این تحقیق به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش شوری و نانواکسیدروی بر عملکرد کمی و کیفی ترکیبات اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)، یک آزمایش فاکتوریل با پنج سطح شوری (0، 50، 100، 150 و 200 میلی‌مولار کلریدسدیم) و سه سطح نانواکسید روی ( 0 ، 2 و 4 میلی‌گرم در لیتر) درقالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در سال ۱۳۹۸ انجام گردید. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر از اندام هوایی رویشی گیاه انجام شد. تجزیه اسانس با استفاده از دستگاه کروماتوگراف گازی و کروماتوگرافی متصل به طیف­سنج جرمی انجام شد. نتایج نشان داد، تأثیر سطوح مختلف تنش شوری بر وزن خشک، بازدهی و عملکرد اسانس گیاه نوروزک معنی‌دار بود، لیکن کاربرد نانو اکسید روی، تنها بازدهی و عملکرد اسانس را تحت تأثیر قرار داد. با افزایش تنش شوری، وزن خشک برگ‎ها، درصـد و عملکرد اسانس برگ به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت، در حالی که افزایش غلظت نانو اکسیدروی باعث افزایش صفات فوق در سطوح بالای شوری گردید. ماده موثره 1و8- سینئول بیشترین ترکیب اسانس گیاه را تشکیل داد که با افزایش سطح شوری مقدار آن 43 درصد افزایش نشـان داد. ترکیبات ایزوپینوکاروئل، کاروتول، اندوبرونئول نیز در سطوح پایین شوری ابتدا کاهش و سپس در سطح 200 میلی‌مـولار شـوری افزایش یافت. همچنین افزایش غلظت  نانوذرات اکسیدروی سبب افزایش میزان اندوبرونوئل، 1و 8- سینئول و بتا- پینن و  کاهش میزان ایزوپینوکاروئل، کاروتول و آلفا- کادینول شد. 

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ شوری؛ نانو اکسیدروی؛ نوروزک

مراجع

1. Aftab, T. 2019. A review of medicinal and aromatic plants and their secondary metabolites status under abiotic stress. Journal of Medicinal Plants, 7(3): 99-106.
2. Aghaei Joubani, K., Taei, N., and Kanani, M.R. 2015. Effect of salt stress on some physiological and biochemical parameters of two Salvia Journal of Plant Process and Function 3(9): 85-96
3. Amiri, H., and Ghasemi Ramadanabad, Z. 2018. The effects of salinity on chemical composition of essential oil of Satureja rechingeri. Journal of plant research, 31(2): 248-257.
4. Arvin, P. 2015. Effect of gibberellin on some morphological traits, photosynthetic pigments content and proline in savory (Satureja hortensis) under salinity stress conditions. Journal of Agricultural Research, 7(2): 90-104.
5. Askary, M., Talebi, S.M., Amini, F., and Dousti Balout Bangan, A. 2017. Effects of iron nanoparticles on Mentha piperita under salinity stress. Bioilogija, 63(1): 65-75.
6. Castillo-González, J., Ojeda-Barrios, D., Hernández-Rodríguez, A., González-Franco, A.C., Robles-Hernández, L., and López-Ochoa, G.R. 2018. Zinc metalloenzymes in plants. Interciencia, 43(4): 242-248.
7. Dashti, M., Kafi, M., Tavakkoli, H., and Mirza, M. 2015. Cardinal temperatures for germination of Salvia leriifolia Benth. Herba polonica, 61(1): 5-18.
8. Dashti, M., Kafi, M., Tavakoli, H., and Mirza, M. Effect of water deficit on water relations, photosynthesis and osmolytes accumulation of Salvia leriifolia Benth. Iranian Journal of Field Crops Research, 12(4): 813-821.
9. Esmaielpour, B., Shiekhalipour, M., and Torabi-Giglo, M. 2020. Effects of zinc nanoparticles on growth, some physiological characteristics, and essential oil yield of Dracocephalum moldavica under salinity stress conditions. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 36(5): 867-884.
10. Farooqui, A., Tabassum, H., Ahmad, A., Mabood, A., Ahmad. A., and Ahmad, V. Role of nanoparticles in growth and development of plants: a review. Int. J. Pharm. Bio. Sci. 7(4): P22-P37.
11. Gohari, G., Hassanpouraghdam, M.B., Dadpour, M.R., and Shirdel, M. 2013. Influence of Zn foliar application on growth characteristics and essential oil yield of basil (Ocimum basilicum ) under salinity stress. Journal of Science and Technology of Greenhouse Culture, 4(3): 15-24.
12. Hanif, M.A., Nawaz, H., Ayub, M.A., Tabassum, N., Kanwal, N., Rashid, N., Saleem, M. and Ahmad, M. 2017. Evaluation of the effects of Zinc on the chemical composition and biological activity of basil essential oil by using Raman spectroscopy. Industrial Crops and Products, 96: 91-101.
13. Hegazy, M.H., Alzuaibr, F.M., Mahmoud, A.A., Mohamed, H.F., and Said-Al Ahl, H.A. 2016. The effects of zinc application and cutting on growth, herb, essential oil and flavonoids in three medicinal Lamiaceae plants. European Journal of Medicinal Plants, 1-12.
14. Hosseinzadeh, H., Sadeghnia, H.R., Imenshahidi, M. and Fazly Bazzaz, B.S. 2009. Review of the pharmacological and Toxicological Effects of Salvia leriifolia. Iranian Journal of Basic Medical Sciences 12(1): 1-8.
15. Khademalhosseini, Z., Jafarian, Z., Roshan, V., and Ranjbar, G. 2018. Effect of water salinity on quantity and quality of biochemical characteristics of Mellissa officinallis Rangeland 12(3): 370-379.
16. Khan, M.N., Mobin, M., Abbas, Z.K., AlMutairi, K.A., and Siddiqui, Z.H. 2017. Role of nanomaterials in plants under challenging environments. Plant Physiology and Biochemistry, 110: 194-209.
17. Khorasaninejad, S., Soltanloo, H., Hadian, J., and Atashi, S. 2016. The effect of salinity stress on the growth, quantity and quality of essential oil of Lavender (Lavandula angustifulia Miller). Journal of Horticultural Science 30(2): 209-216.
18. Kisan, B., Shruthi, H., Sharanagouda, H., Revanappa, S., and Pramod, N. 2015. Effect of nano-zinc oxide on the leaf physical and nutritional quality of spinach. Agrotechnology, 5(1): 135.
19. Laware, S., and Raskar, S. 2014. Influence of zinc oxide nanoparticles on growth, flowering and seed productivity in onion. International Journal of Current Microbiology Science, 3(7): 874-881.
20. Li, W.T., He, M., Wang, J., and Wang, Y.P. 2013. Zinc finger protein (ZFP) in plants-A review. Plant Omics, 6(6): 474.
21. Mahmoodi, P., Yarnia, M., Rashidi, V., Amirnia, R., Tarinezhad, A. 2018. Effect of type and method of application of nano- and chemical fertilizers on seed yield and essential oils of borage (Borago officinalis). Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research, 13(51): 95-107.
22. Moghimi Pour, Z., Mahmoodi Sourestani, M., Alamzade Ansari, N. and Ramezani, Z. 2014. Effects of foliar application of nano zinc chelate and zinc sulfate on chlorophyll content, photosynthetic parameters, essential oil content and yield of holy basil (Ocimum sanctum). 3rd National Congress on Medicinal Plants, Mashhad, Iran, 14-15 May: 266.
23. Moghimi Pour, Z., Mahmoodi Sourestani, M., Alamzade Ansari, N. and Ramezani, Z. 2014. Effects of foliar application of nano zinc chelate and zinc sulfate on chlorophyll content, photosynthetic parameters, essential oil content and yield of holy basil oil composition of basil (Ocimum sanctum). National Congress on Medicinal Plants, Mashhad, Iran, 14-15 May, 266.
24. Monfared, A., and Ghorbanli, M. 2010. Composition of the essential oils of Salvia leriifolia growing wild in around of two mines in Iran. Research Journal of Phytochemistry, 4(1): 13-17.
25. Najafi, F., Khavari nejad, R.A. and Siahali, M. 2010. The effects of salt stress on certain physiological parameters in summer savory (Satureja hortensis Plants. Journal of Stress Physiology and Biochemistry, 6(1): 13-21.
26. Parihar, P., Singh, S., Singh, R., Singh, V.P., and Prasad, S.M. 2015. Effect of salinity stress on plants and its tolerance strategies: a review. Environmental Science and Pollution Research, 22(6): 4056-4075.
27. Porres-Martínez, M., González-Burgos, E., Carretero, M.E., and Gómez-Serranillos, M.P. 2014. Influence of phenological stage on chemical composition and antioxidant activity of Salvia lavandulifolia Essential oils. Industrial Crops and Products, 53: 71-77.
28. Riyazi, P., Nejatzadeh, F., and Valizadegan, E. 2016. Effect of irrigation and zinc nutrition on growth and yield of essential oil (Salvia officinalis). New Cellular and Molecular Biotechnology Journal, 6(22): 35-40.
29. Rostami, G., Moghaddam, M., Ghasemi Pirbalouti, A., and Tehranifar, A. 2018. The effects of iron and zinc spraying in sulfate and nano forms on morphological and biochemical properties of peppermint (Mentha piperita) under salinity stress. Environmental stresses in crop sciences, 11(3): 707-720.
30. Russo, A., Formisano, C., Rigano, D., Senatore, F., Delfine, S., Cardile, V., and Bruno, M. 2013. Chemical composition and anticancer activity of essential oils of Mediterranean sage (Salvia officinalis) grown in different environmental conditions. Food and Chemical Toxicology, 55: 42-47.
31. Said-Al Ahl, H., and Mahmoud, A.A. 2010. Effect of zinc and/or iron foliar application on growth and essential oil of sweet basil (Ocimum basilicum) under salt stress. Ozean Journal of Applied Sciences, 3(1): 97-111.
32. Saxena, R., Tomar, R.S., and Kumar, M. 2016. Exploring nanobiotechnology to mitigate abiotic stress in crop plants. Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 8(9): 974.
33. Singh, A., Singh, N., Afzal, S., Singh, T., and Hussain, I. 2018. Zinc oxide nanoparticles: a review of their biological synthesis, antimicrobial activity, uptake, translocation and biotransformation in plants. Journal of Materials Science, 53(1): 185-201.
34. Taarit, M.B., Msaada, K., Hosni, K., and Marzouk, B. 2011. Physiological changes and essential oil composition of clary sage (Salvia sclarea) rosette leaves as affected by salinity. Acta physiologiae plantarum 33(1): 153-162.
35. Timperio, A. M., Egidi, M.G., and Zolla, L. 2008. Proteomics applied on plant abiotic stresses: role of heat shock proteins (HSP). Journal of Proteomics, 71: 391-411.
36. Van Zelm, E., Zhang, Y., and Testerink, C. 2020. Salt tolerance mechanisms of plants. Annual review of plant biology, 71.
37. Vatankhah, E., Kalantari, B., and Andalibi, B. 2017. Effects of methyl jasmonate and salt stress on physiological and phytochemical characteristics of peppermint (Mentha piperita). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research 33(3): 449-465.
38. Yadghari, R., Nyakan, M., and Mosavat, A. 2014. The effect of nano and non-nano forms chelate zinc on growth, chlorophyll content and soluble sugar pea plants (Cicer arietinum) in different levels of salinity. Iranian Journal of Plant Ecophysiology Research. 9: 137-150.
39. Yazdani Chamheidary, Y., Ramroudi, M. and Asgharipour, M.R. 2014. Evaluation the effects of drought stress on yield, yield components and quality of Cuminum cyminum under Fe and Zn foliar spraying conditions, 21(3): 81-96.
40. Yousefi, M., Nazeri, V., and Mirza, M. 2013. Study on some ecological characteristics, morphological traits and essential oil yield of Salvia leriifolia Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 29(1): 157-175.