مقایسه فیتوشیمیایی اسانس در پنج گونه از جنس Stachys spp در شرایط زراعی خرم‌آباد

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، آذر 1400، صفحه 1-15   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/ejmp.2021.694481

نویسندگان

نازنین رزازی¹؛ علی اشرف چعفری^{* 2}؛ زهرا خدا رحم پور³؛ شهاب سادات¹

¹گروه ژنتیک و اصلاح نباتات، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

²موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد شوشتر دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

چکیده

جنس سنبله‏ای Stachys spp. از مهمترین گیاهان داروئی ادویه­ای و معطر تیره نعناعیان Lamiaceae محسوب می­شوند و در مناطق مختلف ایران بصورت بومی یافت می­­شوند. در این تحقیق به منظور مقایسه ترکیبات شیمیایی اسانس پنج گونه­ از جنس Stachys، (S. lavandulifolia، S. laxa، S. inflata، S. germanica و S. byzantina) بذر آن‏ها در سال 1397 در مزرعه تحقیقاتی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خرم­­آباد کاشت و تکثیر شدند. در مرحله گلدهی کامل از گیاهان نمونه برداری شد. نمونه‏ها، در سایه خشک و آسیاب شدند. اسانس­گیری با استفاده از دستگاه کلونجر و روش تقطیر با آب انجام شد و ترکیبات اسانس توسط دستگاه‏های GC و GC/MS تعیین شدند .نتایج نشان داد بیشترین و کمترین بازده اسانس با 0/2 و 8/0 درصد به ترتیب در گونه های S. lavandulifolia وS. byzantina بدست آمد. بیشترین مقدار آلفا-پینن با 1/6 و 9/9 درصد و بیشترین بتا-فلاندرن با 2/19 و 1/25 درصد به‌ترتیب در گونه‏های S. laxa و S. inflata بدست آمد و ترکیبات سابینن، دی لیمونن و الاگزاین در مرتبه بعدی قرار گرفتند. بیشترین مقدار لینالول با 9/9 و 9/3 درصد به‌ترتیب در گونه‏های S. germanica و S. inflata و بیشترین مقدار کاریوفیلن با 6/15 درصد در گونه S. laxa به دست آمد. مقدار ژرماکرن-دی در گونه‏های S. byzantina، S. laxa، S. lavandulifolia وS. inflata به‌ترتیب معادل 8/33، 4/4، 1/3 و 7/2 درصد بود. ترکیبات اصلی گونه S. lavandulifolia، شامل آلفا -کادینول (7/8 درصد)، اسپادولنول (8/6 درصد)، سیگما -کادینن (5/6 درصد)، بی سیکروژرماکرن (6/4 درصد)، سیگما- کادینول (1/3 درصد) بودند. در نتیجه این گونه با توجه به پراکنش وسیع آن در ایران به‌عنوان یکی از گونه‏های مهم جنس سنبله‏ای جهت کشت و اهلی کردن معرفی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ خرم‌آباد؛ تنوع فیتوشیمیایی سنبله‏ایStachys spp

مراجع

1. Adames, R.P. 2004. Identification of essential oil components by gas chromatography/mass spectrometry. APC Press Usa. 456 Pp.
2. Akbarzadeh, M., and Morteza Semnani, K. 2010. Study of distribution and phytochemical, some of aromatic and medicinal genus of Mazandaran province. Congress of Medical Plants, Sari, Iran. (In Persian).
3. Arab Salehi, F., Rahim Malek, M. 2016. Investigation of genetic diversity in different masses of lavandulifulia mountain tea using morphological traits and essential oil content. Journal of Taxonomy and Biosystematics, 8: 50-41. (In Persian).
4. Bahadori, M., Zengin, G., Dinparast, L., Eskandani, M. 2020. The health benefits of three Hedgenettle herbal teas (Stachys byzantina, Stachys inflata, and Stachys lavandulifolia)-profiling phenolic and antioxidant activities. European Journal of Integrative Medicine, 36: 101-134.
5. Erdemoglu, N., Turan, N. N., Cakc, I., Sener, B., Aydn, A. 2006. Antioxidant activities of some Lamiaceae plant extracts. Phytotherapy Research, 20: 9-13.
6. Feizbaksh, A., Tehrani M.S. and Rustaiyan, A. and Masoudi, S. 2003. Composition of the essential oil of Stachys lavandulifolia from Iran. Journal of Essential Oil Research, 15(2), 72-73.
7. Giuliani, C., Roberto Maria Pellegrino, R.M., Tirillini, B. and Binia, L.M. 2009. Composition of essential oils from leaves and flowers of Stachys germanica salviifolia (Ten.) Gams (Labiatae) and related secretory. Structures Natural Product Communications, 4(6): 831-834.
8. Hosseini Mazinani, M., Tajali, A., Gandomkar, A., and Roshandelpour, A. 2013. Variability in chemical constituent of the essential oil of two species of Stachys genus from Iran. International Journal of Agriculture and Crop Sciences, 5(22). 2773-2776.
9. Keshavarzi, M., Rezaei, M., Miri, M. 2016. The comparison of morphological and phytochemical evaluation in some population of Stachys lavandulifolia in different provinces under field conditions., 4 (2): 78-87. (In Persian).
10. Khoandel A., Khaliqi Sigaroodim, F., Piroozi N. 2010. Identification of chemical compounds and ecological study of Stachys inflata Proceeding of National Conference on Medicinal Plants. Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University March 2-3, Sari, Iran (In Persian).
11. Khodayari, H, Azizi, K, Delfan, I. 2020. Ethnobotany of native medicinal plants in Zagheh and Biranshahr areas, Lorestan province, Iran. Ecophytochemistry of Medicinal Plants, 7 (4): 64-82. (In Persian).
12. Maleki, N., Garjani, A., Nazemiyah, H., Nilfouroushan, N., Eftekhar-sadat, A.T., Allameh, Z., Hasannia, N. 2001. Potent anti- inflammatory activities of hydroalcoholic extract from aerial parts of Stachys inflate. Journal of Ethnopharmacol, 75: 213-218.
13. Mirza, M. and Baher, Z.F. 2003. Essential oil of Stachys lanata Jacq from Iran. Journal of Essential Oil Research, 15: 46-47.
14. Morteza-Semnani, K., Akbarzadeh, M. and Changizi, S. 2006a. Essential oils composition of Stachys byzantina, S. inflata, S. lavandulifolia and S. laxa from Iran. Flavour and Fragrance Journal, 21(2): 300-303.
15. Morteza-Semnani, K., Saeedi, M, and Shahani, S. 2006b. Antioxidant activity of the methanolic extracts of some species of Phlomis and Stachys on sunflower oil. African Journal of Biotechnology, 5: 2428-2432.
16. Mozaffarian V. 1997. Dictionary of Iranian plant names. Farhang Moaser, Tehran (In Persian).
17. Mozaffarian, V. 1994. Plant classification (exogenous), 5^th edition, Amirkabir publisher, Tehran, Iran (In Persian).
18. Nasrallahi, A. M 2008. Cultivation of medicinal and spice plants, Naragh University of Agriculture, Naragh, Iran. (In Persian).
19. Nourani, S.S., Mahdavi, M., Mahmoudi, J. and Zali, S.H. 2013. Comparison of essential oil composition of Stachys byzanthina Koch. In two habitats of Mazandaran province, Iran. Eco-phytochemical Journal of Medicinal Plants, 1(3): 44-56. (In Persian).
20. Radnai, E., Dobos, A., Veres, K., Tóth, L.,Máthé, I., Janisák, G., and Blunden, G. 2003. Essential oils in some Stachys species growing in Hungary. International Conference on Medicinal and Aromatic Plants (Part II) SHS Acta Horticulturae 597.
21. Sajjadi, Se; I Mehregan. Composition of the essential oil of Stachys laxa Boiss. & Buhse Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 2 (1): 57-58.
22. Sarwari, A., Dianti Tilki, A., Rezaei, M.; Zadbar, M. 2015. The effect of some environmental factors on the quantity and quality of lavandolifulia essential oil in Khorasan Razavi province (Chenaran). Ecophytochemistry of Medicinal Plants, 2: 1-7. (In Persian).
23. Yavari, A. and Shahgolzari, S.M. 2013. Chemical composition of the essential oil of Stachys inflata from Iran. Asian Journal of Plant Science and Research, 3(2): 62-65.