تحدید یا توسعه حقوق رقابت از منظر قواعد فقه امامیه (مطالعه موردی قواعد لاضرر، ید، تسلیط، احترام و نهاد حسبه)

فصلنامه حقوق قضایی

دوره 30، شماره 30، مرداد 1401، صفحه 45-63   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عادل ابراهیم پور¹؛ علی رضا ناصری^{* 2}

¹استادیار، گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

²دانشجوی دکتری حقوق عمومی، گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ایران.

چکیده

رقابت از مهم‌ترین مسائلِ حال حاضر اقتصاد دنیا است که پذیرش یا عدم پذیرش آن می‌تواند تأثیر بسیار تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد کشورها داشته باشد. با توجه به نوع نظام سیاسی حاکم در کشور ما و همچنین تأکید قانون اساسی بر اهمیت و اولویت دادن به فقه امامیه در تمامی حوزه‌ها، ازجمله اقتصاد، جهت‌گیری فقهی در مورد پذیرش یا عدم پذیرش رقابت می‌تواند اقتصاد کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به اینکه حقوق رقابت موضوعی نسبتاً جدید است، به‌راحتی نمی‌توان از طریق منابعی چون قرآن و حدیث پی برد که آیا مورد پذیرش نظام فقهی اسلام قرار گرفته است یا خیر. از همین رو، بررسی قواعد فقهی می‌تواند به روشن شدن موضوع کمک کند. با این حال، برخی قواعد فقهی همچون لاضرر و احترام با موضوع رقابت موافق‌اند و برخی دیگر مانند قاعده‌های ید و تسلیط رقابت را مورد پذیرش قرار نمی‌دهند. همچنین موضوع دخالت حکومت در اقتصاد و تعیین حدود و ثغور آن از لحاظ موازین فقهی در این مقاله با استناد به روش تحقیق توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و آرای مخالف و موافق آن مطالعه شده و به این نتیجه رسیده است که ظهور و بروز مفاهیم و گزاره‌های مربوط به حقوق رقابت بیش از آنکه در قالب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران قابل مشاهده باشد در منابع اصیل اسلامی مشاهده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

حقوق رقابت؛ قاعدۀ تسلیط؛ قاعدۀ لاضرر؛ مداخلۀ دولت

مراجع