ایفای مسئولیت اجتماعی و نحوه گزارشگری آن در بانک‌های کشور

مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی

دوره 1، شماره 4، تیر 1401، صفحه 55-78   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یاسر صادقی¹؛ رضا غلامی جمکرانی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

²دانشیار، گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

مسئولیت اجتماعی و زیست محیطی به واسطه اختیاری بودن گزارشگری آن و نبود استاندارد واحد و عدم استفاده از خدمات اطمینان‌بخش حسابرسی در جهت تأیید گزارشات اجتماعی و زیست محیطی دچار رفتار سلیقه‌ای در بین بانک‌های ایرانی شده است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی این نقیصه از دو بُعد شناسایی مولفه‌های مهم در مسئولیت اجتماعی و نحوه گزارشگری آن در بین بانک‌های ایرانی است. تحقیق پیش‌رو با تکیه بر تکنیک تحلیل محتوا بوده، و داده‌ها با مطالعه کتابخانه‌ای، و نیز از طریق مصاحبه الکترونیکی (ایمیل) و یا حضوری، با استفاده از پرسشنامه باز گردآوری شده‌اند. نتایج نشان داد که مقوله‌های محوری مرتبط با ایفای مسئولیت اجتماعی بانک‌ها عبارتند از ایفای مسئولیت اجتماعی از طریق عملیات تجاری بانک‌ها، ایفای مسئولیت اجتماعی از طریق توجه خاص به مسائل اجتماعی و ایفای مسئولیت اجتماعی از طریق توجه خاص به مسائل زیست محیطی. همچنین مقوله‌های محوری مرتبط با گزارشگری مسئولیت اجتماعی بانک‌ها عبارتند از: ارائه گزارش مسئولیت اجتماعی تحقق یافته بانک‌ها- خدمات اطمینان‌بخش و نظارتی از گزارش‌های مسئولیت اجتماعی بانک‌ها-، اصلاح فرایندهای منتج به پاسخ‌گویی و شفافیت در بانک‌ها و حفظ ارزش‌های اخلاقی. همچنین نتایج نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که ایفای مسئولیت، همزمان با عملیات تجاری بانک‌ها می‌تواند داشته باشد و بکارگیری این شیوه منجر به کاهش هزینه‌های اقتصادی آن برای بانک‌ها می‌شود. در خصوص گزارشگری مسئولیت اجتماعی نیز می‌توان به استفاده موثر بانک‌ها از ظرفیت‌های فیزیکی موجود در محل شعب با تحمل کم‌ترین هزینه اقتصادی برای انعکاس فعالیت‌های اجتماعی، زیست محیطی و نیاز به ایجاد نهادهای نظارتی لازم جهت اطمینان از اجرای مسئولیت اجتماعی اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

گزارشگری؛ مسئولیت اجتماعی؛ عملیات تجاری؛ بانک‌ها

مراجع

احمدپور، احمد؛ فرمانبردار، مریم (1394). مسئولیت اجتماعی و تأثیر آن بر اعتبار شرکت. مطالعات حسابداری و حسابرسی، شماره 16، ص15-4.

اسکات، ویلیام (1392). تئوری حسابداری مالی. ترجمه علی پارسائیان. تهران: انتشارات ترمه، ج1.

اصلانی، عظیم؛ خدابخشی، نسرین؛ حسین‌پور، غلامرضا (1393). بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی بر کیفیت سود شرکت‌های گروه محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. در: اولین کنفرانس اقتصاد و مدیریت کاربردی با رویکرد ملی.

برزگر، قدرت‌الله (1392). ارائه مؤلفه‌ها و شاخص‌های بعد اجتماعی مسئولیت شرکت‌ها و وضعیت موجود آن در ایران. مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، 2(1)، ص234-209.

حیدری‌نژاد، قدرت‌اله؛ جمشیدی نوید، بابک (1397). گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت: چالش‌های استانداردگذاری و خدمات اطمینان‌بخش. مطالعات حسابداری و حسابرسی، شماره 34، ص97-83.

خواجوی، شکراله؛ اعتمادی جوریابی، مصطفی (1394). مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و گزارشگری آن. حسابداری سلامت، شماره12، ص123-104.

رضاپورنصرآباد، رفعت (1396). معیارهای اعتبار و پایایی در پژوهش‌های کیفی. تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 6(4 )، ص493-499.

شافعی، رضا؛ احمدی ده رشید، کیومرث (1392). مسئولیت‌پذیری اجتماعی سازمانی. تهران: انتشارات سمت.

کاشانی‌پور، محمد؛ کاظم‌پور، مرتضی؛ اسماعیل بیگی، فروغ (1397). مسئولیت‌پذیری اجتماعی در صنعت بانکداری کشورهای مختلف جهان. مطالعات حسابداری و حسابرسی، شماره 27، ص34-19.

کرمی، غلامرضا؛ قیومی، زهره؛ ابراهیمی کردلر، علی (1393). ارزیابی شاخص افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی و بررسی ارتباط این شاخص با عملکرد مالی بانک‌ها در ایران. مدیریت اسلامی، شماره 20، ص149-131.

نوری یوشانلویی، جعفر؛ جوهر، سعید (1393). مفهوم‌شناسی مسئولیت اجتماعی شرکت‌های تجاری در حقوق آلمان، فرانسه، انگلستان و ایران با رویکردی تطبیقی. مطالعات حقوق تطبیقی، 5(2)، ص627-603.

ولک، هری (1394). تئوری حسابداری. ترجمه غلامرضا کرمی و کامران تاجیک. تهران: انتشارات نگاه دانش.

Abbasi, T., Kausar, A., Ashig, H., Inam, H., Nasar, H. & Amjad, R. (2012). Corporate social Responsibility disclosure: a comparison between Islamic and Comparison between Islamic and Conventional Financial Institution. Research Journal of finance and Accounting, 3(3), P.51-61

Achua, J.K. (2008). Corporate social responsibility in Nigerian banking system. Society and Business Review, 3(1), P. 57-71.

Alsahlawi, R. (2016). CSR Disclosure of the Banking Sector in Saudi Arabia. Available at: visar.csustan.edu/aaba/Alsahlawi2016.pdf

Chaudhury, S.K., Das, S.K. & Sahoo, P.K. (2011). Practices of corporate social responsibility in banking sector in India and assessment. Research journal of Economics, Business and ICT, Vol.4.

Davis, K. & Blomstrom, R.L. (1975). Business and society: Environment and responsibility. New York: McGraw-Hill.

Dayanandan, A., Donker, H., Ivanof, M. & Karahan, G. (2016). IFRS and accounting quality: legal origin, regional, and disclosure impacts. International Journal of Accounting and Information Management, 24(3), P.296-316.

Dhingra, D. & Mittal, R. (2014). CSR Practices in Indian Banking Sector. Global Journal of Finance and Management, 6(9), P.853-862.

European Union Commission of the European Communities (2001). Green Paper: Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility. European Commission’s Communication on Sustainable Development,

Jeucken, M. (2002). Banking and sustainability: slow starters are gaining pace. Ethical Corp. Mag., 11, P.44–48.

Johnson, B.R., Connolly, E. & Carter, T.S. (2010). Corporate social responsibility: The role of fortune 100 companies in domestic and international natural disasters. Journal of Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 18(6), P.352-369.

Kostyuk, A.N. & et al. (2012). Corporate Social Responsibility in banks an international overview. Availabe at: www.virtusinterpress.org/.../CORPORATE_SOCIAL_RESPONSIBILITY_IN_ BANKS...

KPMG. (2013). Corporate Responsibility Reporting Survey. Available at: http://. kpmg .com/au/en/issuesandinsights /articlespublications /pages /corporatere sponsibilityreporting-survey-2013.aspx.

Lin-Hi, N. (2010). The problem with a Narrow-minded Interpretation of CSR: why CSR has Nothing to do with philanthropy Ramon Liull. Journal of applied Ethics, 1(1), P.80-95.

Liu, R. & et al. (2018). Corporate Social Responsibility Research in Accounting: A Framework and Review. Available at: https ://ssrn.com/abstract =3134872orhttp://dx.doi.org/10.2139/ssrn.31348 72.

Masud, M. & Hossain, M. (2012). Corporate Social Responsibility Reporting Practices in Bangladesh: A Study of Selected Private Commercial Banks. Journal of Business and Management, No.6, P.42-47.

Matten, D., Pohl, M. & Tolhurst, N. (2010). The A to Z of corporate Social Responsibility. John Wiley & Sons, Inc.

Mbobo, M.E. & Ekpo, N.B. (2016). Operationalizing the Qualitative Characteristics of Financial Reporting. International Journal of Finance and Accounting, 5(4), P.184- 192.

Mc Williams, A. & Siegel, D. (2000). Corporate social responsibility and financial performance. correlation or misspecification? Strategic Management Journal, 21(5), P. 603-609.

McDonald, L.M. & Lai, H. (2011). Impact of corporate Social Responsibility Initiatives on Taiwan Banking Customer. International journal of bank Marketing, 1(29), P.50-63.

Sági, J. (2012). Debt trap–Monetary indicators of Hungary’s indebtedness. In: Beáta Farkas (ed.), Crisis Aftermath: economic Policy Changes in the euand its member states. University of Szeged.

Tschopp, D. & Nastanski, M. (2014). The Harmonization and Convergence of Corporate Social Responsibility Reporting Standards. Journal of Business Ethics, 125(1), P.147.

Yenthihoang, T. (2014). Corporate social Responsibility in Banking Sector a Literature Review and new Research Directions. International Journal of Economics, Commerce and Management, 2(11).