تبیین مولفه طراحی اکولوژیک در معماری اکوسیستمی ساختمان‌های چندمنظوره شهر مشهد (نمونه موردی: پدیده شاندیز)

دو فصل‌نامه فضای زیست

دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3، شهریور 1401، صفحه 135-158   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمید حامدسردار¹؛ سعید تیزقلم زنوزی^{* 2}؛ شوکا خوشبخت بهرامانی¹

¹گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول.

چکیده

بناهای امروزی نه با برنامه و قواعد خاص، که بر اساس ضوابط محدودی ساخته شده ­اند که تقریبا در تمامی مناطق قابلیت اجرا دارند. در این ساختمان­ ها ایده طراحی اکولوژیکی مغفول مانده است که رفته ­رفته مشکلات پیچیده­ ای را در محیط­ زیست به‌وجود خواهد آورد. با توجه به این‌که ساختمان‌های چندمنظوره به‌عنوان یک پروژه محرک توسعه عملکردی تمامی ابعاد یک محله یا ناحیه را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند، این پژوهش با درنظر گرفتن و مقایسه دو دیدگاه کاربران فضایی و متخصصان، سعی بر استخراج و راستی‌آزمایی مولفه‌های طراحی اکولوژیک در معماری اکوسیستمی ساختمان­ های چندمنظوره شهر مشهد به‌خصوص مجموعه چند‌عملکردی شاندیز دارد. روش تحقیق ترکیبی لایه‌به‌لایه کیفی در کمی است. در بخش کیفی، با استفاده از آماره­ های توصیفی، جهت استخراج مولفه‌های حاصل از مصاحبه با متخصصین، از نرم‌افزار ATLASTI استفاده شد و در بخش کمی، جهت بررسی و تحلیل مولفه‌های معماری اکوسیستمی از دیدگاه کاربران فضایی (بازدیدکنندگان) از آماره‌های استنباطی و نرم‌افزار ORIGINPRO استفاده شد. در مرحله بعد بین نتایج به‌دست‌آمده از دو دیدگاه، همبستگی گرفته می‌شود. نتایج آماره‌های استنباطی و آماره‌های توصیفی با یکدیگر متفاوت بودند و برای کاربست نتایج باید به آماره‌های استنباطی پرداخت. به‌طورکلی میانگین ضریب همبستگی بین پاسخ‌های متخصصین، دارای همبستگی بیشتری نسبت به کاربران فضایی دارد که بر عدم شناخت کاربران نسبت به مولفه‌های طراحی اکولوژیک اشاره دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان می‌دهند که از نظر کاربران فضایی، بیشترین سهم عاملی را مولفه‌های احترام به مردم، خلق احجام باارزش بلندمدت و طراحی از جزئیات تا الگو با مقدار (1.000) دارا می‌باشند و کمترین مربوط به توجه به ارزش‌های سایت در طراحی با مقدار (0.211) است. در گروه متخصصین، بیشترین سهم عاملی مربوط به هم‌نوازی با اکوسیستم‌های طبیعی، استقلال عملکردی طرح و توجه به ارزش‌های سایت در طراحی با مقدار (1.000) است و کمترین سهم عاملی مربوط به برابری حقوق انسانی و طبیعت با مقدار (0.221) است.

کلیدواژه‌ها

مؤلفه طراحی اکولوژیک؛ معماری اکوسیستمی؛ ساختمان‌های چندمنظوره؛ پدیده شاندیز

مراجع

• آرین، سمیه و فرج­پور، مریم. (1396). تاثیر بام سبز و نمای سبز بر افزایش کیفیت زیست‌محیطی و کاهش مصرف انرژی در شهر تهران،سومین همایش بین‌المللی معماری عمران وشهرسازی در آغاز هزاره سوم، 1-12.
• پیمان، سیدحسین. (1386). ویژگی‌های مسکن خانوارهای شهری در طبقه‌های درآمدی، فصلنامه علمی اقتصاد مسکن، شماره 41، 87-71.
• پورمحمدی، محمدرضا. (1382). برنامه‌ریزی مسکن. تهران: انتشارات سمت.
• تورانی، احمدرضا. (1387). آینده فناوری ذرات بنیادین در معماری. معماری و ساختمان، (16).
• جوادی نوده، مهسا و شاهچراغی، آزاده و عندلیب، علیرضا. (1399). ارزیابی معماری اکولوژیکی متاثر از تعامل محیط انسان‌ساخت با طبیعت در مناطق سردسیر نمونه موردی: دوخانه تاریخی در اردبیل. 10(4)، 1-16.
• حاجی قنبری، علی و سمائی، فرزاد و کرم­نیا، محمد. (1395). ترکیب معماری اکولوژیکی و فناوری‌های نو در کاهش مصرف انرژی در مناطق کوهستانی نمونه موردی: کلان‌شهر تبریز. ماهنامه شباک، 2(2)، 13-21.
• شماعی، علی و پوراحمد، احمد (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• شریفی، عبدالرضا و آذرپیرا، مرتضی. (1394). بررسی الگو گیری از محیط‌زیست طبیعی در معماری شهری و استفاده از نظریه بیوفیلیکا (شهردر باغ) و مقایسه آن با رویکرد شهرسازی در مکتب اصفهان. دومین کنفرانس ملی معماری و منظرشهری پایدار، 1-12.
• حیدری، شاهین. (1381). دمای آسایش حرارتی. مردم شهر تهران، فصل‌نامه هنرهای زیبا، (38)، 14-5.
• خوشفر، غلامرضا. (1374). کاربرد شاخص‌های اجتماعی در توسعه مسکن. مجموعه مقالات دومین سمینار سیاست‌های توسعه مسکن در ایران، جلد 2، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن.
• حبیبی، سید محسن. (1379). جامعه مدنی وحیات شهری. مجله هنرهای زیبا، (7)، 33-22.
• جعفری خداوردی، ناصر و یوسفی، عاطفه. (1396). معماری بیوفیلیک و توسعه پایدار. انتشارات سیمای دانش، چاپ اول، تهران، ایران.
• رهنما، محمدرحیم و رزاقیان، فرزانه. (1395). تحلیل ساختمان‌های بلند مسکونی با تاکید بر نظریه شهر اکولوژیک در حوزه جنوب غرب کلان­شهر مشهد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
• زبردست، اسفندیار. (1376). مقایسه سیاست‌های مسکن. کنفرانس اسکان بشر هابیتات یک و دو، تهران، انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن، وزارت مسکن و شهرسازی.
• زنجانی، حبیب‌الله. (1371). جمعیت و توسعه، تهران. مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
• زهری، سارا. (1396). مقایسه تطبیقی مولفه‌های معماری بومی با اصول و معیارهای طراحی اکولوژیک. کنفرانس ملی دانش و فناوری نوین در علوم مهندسی در عصر تکنولوژی، 1-8.
• ضرب استجابی، فاطمه. (1397). طراحی مجتمع تجاری-تفریحی جزیره قشم با رویکرد معماری طبیعت‌گرا و همساز با اقلیم. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان هرمزگان، مرکز پیام نور بندر عباس.
• کولیوند، پوریا و کولیوند، طاهره. (1394). بررسی عملکرد حرارتی پوشش‌های گیاهی در فضای باز شهری نمونه موردی: بندر امام خمینی. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و زیرساخت­های شهری، 1-8.
• محزون، فاطمه. (1398). طراحی یک دستگاه آپارتمان چهار طبقه مسکونی با رویکرد معماری اکولوژیک در منطقه 11 شهر تهران. موسسه آموزش عالی اشراق، دانشکده حقوق.
• محمدپور، علی و فندرسکی، فرشته. (1392). بررسی راهکارهای اقلیمی معماری اکولوژیک در ایران. اولین کنفرانس ملی معماری و فضاهای شهری پایدار.
• مدیرروستا، سما و رستمی، فاطمه. (1393). ایجاد ساختمان‌های سبز بر اساس قواعد طراحی اکولوژیک و فواید آن در نگهداشت انرژی. چهارمین کنفرانس بین‌المللی رویکردهای نوین در نگهداشت انرژی، 1-14.
• منصوری، سید امیر. (1389). چیستی منظر شهری. مجله علمی‌–‌ترویجی منظر، 9(2)، 33-30
• نیکولتی، مانفردی. (1391). معماری اکوسیستمی، تعادل زیست‌محیطی در شهر. ترجمه: سعید تیزقلم زنوزی، تهران: فضا.

 

• Bergen, Scott. D., Bolton, Susan. M., Fridley, James. L. (2001). Design principles for ecological engineering. Ecological Engineering, 18, 201–210.
• Blonder, Benjamin. & Both, Sabine & Jodra, Miguel& Xu, Hao & Fricker, Mark & Matos, Ilaíne.S &  Majalap, Noreen & Burslem, David. F.R.P & Teh, Yit.Arn & Malhi, Yadvinder. (2020). Linking functional traits to multiscale statistics of leaf venation networks, New Phytol, 228 (6), 1796–1810.
• Egercioglu, Yakup & Yilmaz, Salih & Cete, Mehmet & Cupi, Romjana. (2016). Resident’s Satisfaction to Evaluate Residential Environment before Urban Regeneration: Kizilay Neighborhood, Izmir, Environment-Behaviour Proceedings Journal, 1(2):145-155.
• Gong, Rongpeng & Xu, Xia & Tian, X & Jiang, Honglei & Li, X & Guan, Mengxi. (2018). Hydraulic architecture characteristics and drought adaption strategies for three Caragana genus species, Acta Ecol. Sin. 38 (14), 4984–4993.
• Holmgren, David. (2002). Permaculture: Principles & Pathways beyond Sustainability. Holmgren Design Services, 286 pages.
• Huang, Tongli & Tang, Lixia & Chen, Long & Zhang, Qiaoyan. (2019). Root architecture and ecological adaptation strategy of three shrubs in karst area, SSWC, 17 (1), 89–94.
• Ibrahim, Hatem. Galal. A. (2015). Regeneration of Sustainability in Contemporary Architecture: Approach Based on Native Function and Activities to Strengthen Identity, Social and Behavioral Sciences, 216(6), 800-809.
• Jin, Mingyue & Jiang, Feng & Jin, Guangze & Liu, Zhili. (2018). Variations of specific leaf area in different growth periods and canopy positions of Betula platyphylla at different ages, Sci. Silva. Sin, 54 (9), 18–26.
• Kenworth, Jeffrey. R. (2006). The Eco- City: Ten Key Transport and Planning Dimensions for Sustainable City Development, Environment and Urbanization, 18 (1): 67-85.
• Madiha Syed & Eduardo B. Fernandez. (2018). A reference architecture for ecosystem applic1ations for Container modeling, Conference: the 13th International Conference, 1-7.
• McLennan, Jason.F. (2004). The Philosophy of Sustainable Design. Ecotone Publishing.
• McDonough, William & Braungart, Micheal. (1992). The Hannover Principles: Design for sustainability. Prepared for Expo 2000, The World’s Fair, Germany. http://www .mcdonough.com/principles.pdf. Last accessed November 16, 2009.
• Mottaeval, Angela., Kalinina, Natalya., Kuzmina, Anna., Olenina, Olga., Glashev, Aznaur. (2019). Ecological aspects of modern city-planning, Web of Conferences, 91, 1-6.
• Özeler Kanan, Nilay. (2010). Ekolojik Mimarlıkta Mimari Bütünleşmenin 1990 Yılı Sonrası, Ken Yeang Ve Norman Foster'ın Yapıları Özelinde İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Eskisehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, S. 4-12.
• Parlak Bicer, Özlem. (2019). Comparison of a Historical and a Modern Building According to Ecological Criteria. Eurasian Journal of Civil Engineering and Architecture, 3(1): 27- 48.
• Parlak Bicer, Özlem & Yağmur, Yasemin & Bektas, Ibrahim. (2020). Günümüz Ekolojik Tasarim Kriterlerinin İncelenerek Tarihi Yapılardaki Ekolojik İzler İle Karşılaştırılması: Talas-Kayseri Örnek Alanı. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Kayseri, 8(3), 162-185.
• Shahbazi, Mehrdad & Yeganeh, Mansour & Bamanian, Mohammadreza. (2020). Meta-analysis of environmental vitality factors in open spaces. Motaleate Shahri, 9(34), 61-76.
• Su, Liang & Song, Ting. Qing & Du, Hu & Zeng, Fu.Ping & Wang, Hua & Peng, Wan. Xia & Zhang, Fang & Zhang, Jia.Yong. (2018). Biomass and morphological characteristics of fine roots and their affecting factors in different vegetation restoration stages in depressions between karst hills, J. Appl. Ecol, 29 (3), 783–789.
• Todd, John & Brown, Erica. J. G & Wells, Erik. (2003). Ecological design applied. Ecological Engineering, 20, 421–440.
• Shu-Yang, Fan & Freedman, Bill & Cote, Raymond. (2004). Principles and practice of ecological design. Environmental Review, 12, 97–112.
• Van der Ryn, Sim & Cowan, Stuart. (1996). Ecological Design. Washington, DC: Island Press.
• Yilmaz, Mustafa & Bakis, Adem. (2015). Sustainability in Construction Sector, Social and Behavioral Sciences, 195(3), 2253–2262.
• Yushanjiang, Ayinuer & Zhang, Fei & Leong Tan, Mou. (2021). Spatial-temporal characteristics of ecosystem health in Central Asia, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 105, 1-10.
• Zhong, Q.L & Liu, L.B & Xu, X & Yang, Y & Guo, Y.M & Xu, H.Y & Cai, X.L & Ni, J. (2018). Variations of plant functional traits and adaptive strategy of woody species in a karst forest of central Guizhou Province, southwestern China, Chin. J. Plan. Ecolo, 42 (5), 562–572.