ویژگی های وصف در منظومه پهلوانی کوش نامه

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 10، دوره 14، شماره 52، آبان 1401، صفحه 198-227   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.1949474.1593

نویسندگان

محمدنور قائدزاده خمیری¹؛ مجید حاجی زاده(نویسنده مسوول)^{* 2}؛ مریم غلامرضا بیگی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، کرمان. ایران.

²گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، کرمان. ایران.

چکیده

توصیف یکی ازابزارهای مؤثر در تصویرآفرینی و نوعی شیوه بیان است که به وسیله آن می‌توان اشیا، افراد، رفتارها و صحنه‌ها را با کلمات آفرید.از آن جا که وصف پیوندی استوار با نوع حماسی دارد به همین دلیل سراینده درحماسه خویش از آن برای تجسم بخشی و تصویر آفرینی بهره میبرد زیرا عنصر توصیف وسیلهای است برای محسوس و ملموستر کردن صحنههای متنوعی که در بستر شعر حماسی روی میدهد. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی موضوع توصیف در کوش نامه ایرانشان ابن ابی الخیر میپردازد.نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد موضوعات مختلفی چون طبیعت، اشخاص، امور انتزاعی، زمان، مکان، اشیا، هدایا، میدان رزم و حیوانات در کوش نامه توصیف شده‌اند.برای نشان دادن قدرت توصیفگری گوینده منظومه، ابتدا به وصف‌های او از جنبه دستوری نگریسته و سپس به تحلیل شگردهای دستوری شاعرانه پرداخته شده است.بسامد شگردهای دستوری نسبت به شاعرانه بیشتر است.از بین شگردهای دستوری، صفت دارای بیشترین بسامد است و از میان شگردهای شاعرانه، تشبیه بیشترین بسامد را دارد.علاوه بر این، در منظومه مورد پژوهش، شاعر گاه از چند شگرد وصفی در توصیف یک موضوع واحد استفاده می‌کند و گاه یک شگرد را به طور متوالی در توصیف موضوعات مختلف به کار می برد.

کلیدواژه‌ها

"توصیف"؛ "کوش نامه"؛ "حماسه"؛ "شگردهای دستوری"؛ "ایرانشان ابن ابی الخیر"

مراجع

منابع

الف: کتاب‌ها

۱. ایرانشان ابن ابی الخیر، (۱۳۷۷)، کوش نامه، به کوشش دکتر جلال متینی، تهران، علمی.

۲. بیشاب، لئونارد، (۱۳۷۴)، درس‌هایی درباره داستان‌نویسی، ترجمه محسن سلیمانی، تهران، زلال.

۳. حمیدیان، سعید، (۱۳۸۳)، درآمدی براندیشه فردوسی، تهران، ناهید.

 ۴. دهخدا، علی‌اکبر، (۱۳۷۷)، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران.

۵. زرین‌کوب، عبدالحسین، (۱۳۸۷)، ارسطو و فن شعر، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران.

۶. ــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۷۹)، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، تهران، علمی.

۷. سرامی، قدمعلی، (۱۳۷۸)، از رنگ گل تارنج خار، تهران، علمی و فرهنگی.

۸. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (۱۳۸۵)، صور خیال در شعر فارسی، تهران، آگاه.

۹. شمیسا، سیروس، (۱۳۸۳)، انواع ادبی، فردوس، تهران.

۱۰. ـــــــــــــــ، (۱۳۷۱)، بیان، تهران، فردوس.

۱۱. صفا، ذبیح‌الله، (۱۳۷۹)، حماسه‌سرایی در ایران، تهران، امیرکبیر.

۱۲. عسکری، ابوهلال، (۱۳۷۱)، الصناعتین، تحقیق علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر.

۱۳. قیروانی، ابوالحسن بن رشیق، (۱۹۶۳. م)، العمده فی صناعه الشعر و نقده،۲ ج، مطبعه امی هندیه: مصر.

۱۴. مختاری، محمد، (۱۳۶۸)، حماسه در راز و رمز ملی، تهران، قطره.

۱۵. مؤتمن، زین‌العابدین، (۱۳۶۴)، شعردرادب فارسی، تهران، زرین.

۱۶. ناتل خانلری، پرویز، (۱۳۷۷)، دستور زبان فارسی، توس، تهران.

۱۷. هوارد، می‌یر، (۱۳۸۴)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات‌ ادبی، ترجمه سعید سبزیان مرادآبادی، رهنما، تهران.

ب مقالات

۱. ذوالفقاری، محسن، دهرامی، مهدی، (۱۳۸۹)، وصف و جایگاه زیبایی شناخت آن در شعر خاقانی، ادبیات تعلیمی، شماره ۸، صص ۱۳۷-۱۶۱.

۲. رضوانیان، قدسیه، احمد احمدی شیخلر، (۱۳۹۶)، «توصیف در داستان رستم و سهراب»، فصل‌نامه علمی- پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوره، شماره ۴۴، صص ۱-۳۳.

۳. شهبازی، اصغر، مهدی ملک ثابت، (۱۳۹۱)، «الگوی بررسی زبان حماسی»، تهران، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره ۲۴، صص ۱۴۳-۱۷۹.

۴. عقدایی، تورج، (۱۳۹۴)، «بلاغت وصف در داستان سیاوش»، نشریه زیبایی‌شناسی ادبی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، دوره ۵، شماره ۲۵، صص ۹-۴۴.

۵. فتوحی رود معجنی، محمود، (۱۳۸۴)، «تصویر کلاسیک»، فصلنامه هنر، شماره ۶۴، صص ۲۲-۴۳.

۶. کریم زاده شوشتری نژاد، زهرا، کاظم مهتدیانی، محمدکاظم کهدویی، (۱۳۹۹)، «وصف در خداوند نامه صبای کاشانی»، فصلنامه علمی کاوش نامه، دوره، شماره ۴۶، صص ۹-۳۳.