وحدت، در اشعار شاعران دورۀ مشروطه

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 53، مهر 1401، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.694805

نویسندگان

رضوان کریمی¹؛ احمد ذاکری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

همان‌طور که می‌دانیم ادبیات شفاهی هر ملت، بهترین بیان کنندۀ باورها و ذهنیات یک ملت و سیاست‌های حاکم بر ایشان است و تاریخ هر ملتی را، می‌توان با تأمل در فرهنگ آن ملت، از جمله ترانه‌هایشان جستجو کرد. ترانه‌ها و تصنیف‌هایی که گاه برای تغییر یک حکومت یا یک سیاست، ملتی را متحد کرده‌اند و یا طبق شرایط سیاسی خاص، متولد شده‌اند، مانند اشعار و ترانه‌های دورۀ مشروطیت که در این دوره وحدت موضوعی و مضمونی، به چشم می‌خورد و مضامینی چون دعوت به مبارزه، ترسیم چهرۀ بیدادگری و کج‌فهمی پادشاهان، بیان جنایات مستبدان داخلی و خارجی و شرح خیانت‌های آنان به مملکت ایران، ستایش آزادی و شهدای آن و القای امید به آینده، دعوت به مبارزه با یاری گرفتن از عناصری چون ارتقای سطح آگاهی مردم و بزرگداشت شهدای راه آزادی. از این رو جلوه‌های گوناگون ادب پایداری آیینی، ملی و انسانی شکل گرفت. برای شکوفایی این مؤلفه‌ها، عصر مشروطه سهم بسیاری دارد، به دلیل آنکه آغازگر تحولات نوینی در عرصۀ سیاسی و اجتماعی و به تبع آن تغییراتی در حوزۀ فرهنگ و ادبیات کشور همچون دموکراسی بود. در این جستار، سعی بر این است که با بررسی اشعار دورۀ مشروطه، هماهنگی شاعران و همچنین وحدت موضوعی و مضمونی اشعار را، بررسی نماییم. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی(کتابخانه‌ای) انجام گرفته است

کلیدواژه‌ها

ادبیات سیاسی؛ ترانه؛ تصنیف؛ سیاست؛ مشروطه

مراجع

کتاب‌ها

آرین‏ پور، یحیى (1387) از صبا تا نیما، جلد 2، تهران: نشر زوار.

بهار، محمدتقی(1390) دیوان، چاپ بر اساس نسخۀ 1344، تهران: نشر نگاه.

خالقى، روح‌الله (1353) سرگذشت موسیقى ایران، جلد 1، تهران: نشر صفیعلى شاه.

شمیسا، سیروس (1386) سیر رباعی در شعر فارسی، تهران: نشر علم.

شمیم، علی‌اصغر (1343) فرهنگ امیرکبیر، تهران: نشر امیرکبیر.

عشقی، سید محمدرضا (1357) دیوان، به اهتمام علی اکبر مشیر سلیمی، تهران: چاپخانۀ سپهر.

فرخی یزدی (1363) دیوان فرخى یزدى، به کوشش حسین مکى، تهران: نشر امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم (1388) شاهنامه، تهران: نشر قطره.

کریستین سن، آرتور (1363) شعر و موسیقی در ایران قدیم، ترجمۀ عباس اقبال، تهران: نشر هنر و فرهنگ.

گلبن، محمد (1351) بهار و ادب پارسی، مجموعۀ مقالات بهار، تهران: شرکت سهامى کتاب هاى جیبى.

مقالات

همایی، جلال‌الدین. (1339). غزل و تحوّلات اصطلاحى آن در قدیم و جدید. یغما، 13(142)، 77-86.