بررسی و تحلیل تصاویر گروتسکی در اشعار شمس لنگرودی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 53، مهر 1401، صفحه 373-401   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1941263.2343

نویسندگان

تیمور کرمی¹؛ ماه نظری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

تصاویر گروتسکی در اشعار شمس لنگرودی با توجه به تحولات اجتماعی و فردی دوران زندگیش قابل تاًمل است. وی همواره از وقایع و حوادث پیرامونی خود متأثر بوده است. شمس لنگرودی ناملایمات و تلخی­ ها را در قالب اشعار خود و با بهره گیری از ابزار و جنبه­ های گروتسک برای مخاطبان آثارش به تصویر می­ کشد.
تا قبل از انتشار کتاب «گروتسک در ادبیات» به سال 1957 میلادی توسط ولفگانگ کایزر، گروتسک فقط نوعی کمدی خشن شناخته می­ شد. اما کایزر و میخاییل باختین باعث شناساندن ابعاد و جنبه های دیگرگروتسک، از قبیل کمدی و وحشت توأم، ناموزونی، ناهماهنگی و اغراق و زیاده روی گروتسک به ادبیات شدند. در این پژوهش با روش تحلیلی - توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ­­­ای سعی برآن است، ضمن بررسی اشعار گروتسکی شمس لنگرودی دریابیم که کدام یک از جنبه­ های گروتسکی در اشعار وی نمود بیشتری دارد؟ با توجه به شناختی که از شخصیت شمس داریم، انتظار می­رود که جنبة کمدی توام با وحشت در اشعارش فراوانی بیشتری داشته باشد. نتیجه پژوهش اما از درصد بیشتر جنبۀ ناموزونی اشعار شمس نسبت به سایر ممیزه­ های گروتسکی حکایت دارد.

کلیدواژه‌ها

گروتسک؛ وحشت؛ کمیک؛ زیاده روی؛ شعر نو؛ شمس لنگرودی

مراجع

کتاب‌ها

آدامز، جیمزلوتر و ویلسون ینس (1389) گروتسک در هنر و ادبیات، مترجم آتوسا راستی، تهران: نشر قطره.

باختین، میخاییل (1377) رابطه فرهنگ مردمی، کارناوال و رئالیسم گروتسک، مترجم و گردآورنده محمد جعفری، تهران: انتشارات نقش جهان.

باختین، میخاییل (1387) تخیل مکالمه‌ای: جستارهایی دربارۀ رمان، مترجم رویا پورآذر، تهران: نشر نی.

تامسون، فیلپ (1390) گروتسک، مترجم فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.

تامسون، فیلپ (1396) گروتسک در ادبیات، مترجم غلامرضا امامی، شیراز: نشر شیوا.

زرین کوب، عبدالحسین (1398) ارسطو و فن شعر، تهران: انتشارات امیرکبیر.

ساعدی، غلام حسین (1399) عزاداران بیل، تهران: انتشارات نگاه.

شریفی، فیض (1399) شعر زمان ما 15، تهران: انتشارات نگاه.

شمس لنگرودی، محمد (1393) مجموعه اشعار دفتر دوم شمس لنگرودی، تهران: انتشارات نگاه.

شمس لنگرودی، محمد (1396) مجموعه اشعار دفتر اول شمس لنگرودی، تهران: انتشارات نگاه.

شمس لنگرودی، محمد (1398) قطار سفید، تهران: انتشارات نگاه.

شمس لنگرودی، محمد (1398) کتاب موسیقی، تهران: انتشارات نگاه.

غلامرضایی، محمد (1395) سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، تهران: انتشارات جامی.

کریچلی، سیمون (1384) در باب طنز، مترجم سهیل سمی، تهران: انتشارات ققنوس.

کوراندا، میلان (1383) هنر داستان‌نویسی، مترجم پرویز همایون پور،تهران: نشر قطره.

مقدادی، بهرام (1378) فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، تهران: انتشارات فکر روز.

مقالات

اسکویی، نرگس. (1396). مؤلفه‌های کارناوال باختین در رمان «نگران نباش». پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، 6(1)، 141-157. doi: 10.22059/jlcr.2017.129749.256 .

تسلیم جهرمی، فاطمه، طالبیان، یحیی. (1390). تلفیق احساسات ناهمگون و متضاد (گروتسک) در طنز و مطایبه (نمونة مورد مطالعه: کاریکلماتورهای پرویز شاپور). فنون ادبی، 3(1)، 1-20.

جاور، سعیده. (1397). بررسی عناصر گروتسک در رمان«خوف» اثر شیوا ارسطویی (بر اساس نظریات میخائیل باختین، فیلیپ تامسون و ولفگانگ کایزر). زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)، 71(237)،37-57.

جزینی، جواد. (1370). ناهمگونی احساس (نگاهی به کتاب گروتسک در ادبیات نوشتة فیلپ تامسون). سورۀ اندیشه، 1(4)، 105-102.

حسینی، فرشته السادات، شریفی ولدانی، غلامحسین، طغیانی اسفرجانی، اسحاق. (1398). کاربردهای گروتسک در داستان‌های عامیانه با تکیه بر اسکندرنامۀ نقّالی. پژوهش‌نامه ادبیات داستانی، 8(3)، 43-59. doi: 10.22126/rp.2019.4372.1165.

رفیع ضیایی، محمد. (1377). طنز و گروتسک، کیهان کاریکاتور، شماره17.

شریفیان، مهدی. (1392). روش گفتمان‌کاوى در شعر سهراب سپهرى.  تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 5(15)، 145-170.

صفایی، علی، ادهمی، حسین. (1391). بررسی و تحلیل مولفة‌های گروتسک در داستان بچه‌های قالیباف‌خانه اثر هوشنگ مرادی کرمانی، ششمین همایش پژوهش‌های ادبی، 31-66.

کربلایی محمد، افسانه، شعبانلو، علیرضا. (1395). بررسی تطبیقی گروتسک (طنز سیاه) در آثار صادق چوبک و هوشنگ گلشیری. مطالعۀ ادبیات عرفان و فلسفه، 2(1و2)، 655-675.

هاشمی، منیرالسادات. (1397). بررسی انواع گروتسک در مجموعه داستان عزاداران بیل، ششمین همایش متن پژوهی ادبی، 2-23.