جایگاه آیین قربانی کردن در داستان های هزار و یک‌شب

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 12، شماره 43، مرداد 1401، صفحه 34-47   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی خلیفه¹؛ قربانعلی ابراهیمی^{* 2}؛ مهرداد چترایی³

¹دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

²استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

³استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

قربانی کردن از کهن‌ترین آیین‌های دینی است که مورد توجه انسان‌ها بوده و حیات آن را می‌توان به درازای زندگی بشر گره زد. هزارویک شب از آن جهت اهمیت و ضرورت دارد که شناخت عمیق‌تری از باورها و اعتقادات انسان‌ها در قرون گذشته را نشان می‌دهد. در خصوص قربانی و انواع آن در متون فارسی پژوهش‌های مختلفی صورت گرفته است. این مقاله با هدف بررسی اقسام قربانی (به‌ویژه قربانی انسان)، اهداف و چگونگی آن در داستان‌های هزارویک شب با روش توصیفی – تحلیلی پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که انواع قربانی (انسانی و حیوانی) در بین تمام ادیان رواج داشته است و هدف آن دفع بلا، ترس از خشم خدایان، روا شدن حاجت، یک عمل دینی در اعیاد مذاهب مختلف، عقیقه کردن و نظایر آن بوده است. این عمل آیینی پس از ظهور ادیان الهی و رشد فکری بشر دچار تغییر و دگرگونی گشت و حیوان جایگزین انسان شد. اکنون نیز کماکان در بین جوامع مختلف به‌ویژه مسلمان رواج دارد و در حال تبدیل به غیر خونی است.

کلیدواژه‌ها

قربانی کردن؛ هزار و یک‌شب؛ انسان و حیوان؛ ادیان الهی

مراجع

آزادی ده عنابستانی، نجیمه (1394). رمزگشایی آیین قربانی در اسطوره، عرفان و فرهنگ. فصل‌نامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. 11 (38)، 40-11.

اسلام، علیرضا (1394). تحول قربانی از انسان به حیوان. پژوهش‌های ادیانی. 3 (6)، 87-65.

اعتصامی، پروین (1382). دیوان شعر. تحقیق و تصحیح حسن شیرازی. تهران: پیام عدالت.

حسن‌آبادی، ادیبان؛ محمود، فاطمه (1395). توصیف و تحلیل مضمون قربانی در اشعار بیدل. کهن‌نامه ادب فارسی. 7 (1)، 51-27.

دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. تهران: بنیاد دهخدا.

سعدی، مصلح بن عبدالله (1375). غزلیات. تهران: گنجینه.

عبدی، ولی (1400). قربانی کردن در دوران کهن. مصاحبه با خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران. ww.irna.ir/news/84409258

فراهانی، حسن (1380). قربانی در ادیان. معرفت. 10 (51)، 87-76.

فریزر، جیمز جورج (1383). شاخة زرین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.

قرآن کریم (1389). ترجمه ناصر مکارم شیرازی. قم: مدرسه امام علی (ع).

لانگ، کاترین ج. (1383). آمریکای باستان. ترجمۀ فریدون جواهر کلام. تهران: ققنوس.

لسان، حسین (1355). قربانی از روزگار کهن تا امروز. هنر و مردم. 15 (167)، 70-60.

مصطفوی، علی‌اصغر (1369). اسطوره قربانی. تهران: مؤلف.

مولوی، جلال‌الدین مجمد بن محمد (1378). مثنوی معنوی. تهران: امیرکبیر.

نصرالله منشی، نصرالله بن محمد (1385). کلیله ‌و دمنه. به کوشش حسن‌زاده آملی. تهران: امیرکبیر.

نیستانی، جواد (1394). قربانگاه‌های انسانی توفت در بیت‌المقدس. مطالعات باستان‌شناسی. 7 (2)، 174-165.

وراوینی، سعدالدین (1380). مرزبان‌نامه. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: صفی علیشاه.

هزار و یک ‌شب (1391). ترجمۀ عبداللطیف طسوجی تبریزی. تهران: فردوس.