عملکردکشورهای آسیای مرکزی در طرح اوراسیای بزرگ با توجه به نقش روسیه و چین

فصلنامه مطالعات روابط بین الملل

دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 58، شهریور 1401، صفحه 197-217   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

الهه کولایی^{* 1}؛ سمیه زنگنه²

¹استاد گروه مطالعات منطقه‌ای، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری مطالعات منطقه‌ای، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

چارچوب کلی ساخت اوراسیای بزرگ شامل روسیه، چین و کشورهای آسیای مرکزی در حوزه اقتصادی بیشتر به ابتکار عمل «یک کمربند یک جاده» چینی و توافق‌نامه همکاری بین این طرح و اتحادیه اقتصادی اوراسیا مرتبط است. همراه با نفوذ سنتی روسیه، رشد فزاینده چین به شدت در آسیای مرکزی احساس می‌شود و عامل اصلی در شکل‌گیری ساختار جدید منطقه‌ای اوراسیای بزرگ است. وضعیت ژئوپلیتیکی موجود در همگرایی کشورهای آسیای مرکزی، روسیه و چین را به تنها گزینه موجود برای آنها تبدیل می‌کند. همگرایی سیاسی و نظامی با روسیه در سازمان پیمان امنیت جمعی و همچنین همگرایی اقتصادی با روسیه در اتحادیه اقتصادی اوراسیا از عناصر اصلی این امر است. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و درچارچوب مفهوم سیاست خارجی چندجهتی با هدف ارائه یک تحلیل سیستماتیک از منافع کشورهای آسیای مرکزی که در رویکرد فعلی روسیه و چین درگیر هستند به این پرسش پاسخ می‌دهد که کشورهای آسیای مرکزی در روند شکل‌گیری اوراسیای بزرگ با توجه به نقش روسیه و چین چگونه عمل می‌کنند؟ فرضیه پژوهش این است که کشورهای آسیای مرکزی در طرح اوراسیای بزگ با اتخاذ «سیاست‌خارجی چندجهتی» به‌دنبال ایجاد تعادل در برابر نفوذ رو به رشد روسیه و چین هستند. یافته پژوهش نشان می‌دهد کشورهای آسیای مرکزی به دلیل جبر ژئوپلیتیک ناگزیر از همگرائی با چین و روسیه هستند اما از طرف دیگر برای اینکه در این فرآیند زیر سلطه قرارنگیرند به توسعه روابط با غرب و جهان اسلام پرداخته اند.

کلیدواژه‌ها

آسیای مرکزی؛ سیاست خارجی چندجهتی؛ اوراسیای بزرگ؛ اتحاد اقتصادی اوراسیا؛ همگرایی؛ واگرایی

مراجع