مشروط انگاری تحقق جرم بغی به قیام مسلحانه در مادۀ 287 قانون مجازات اسلامی در ترازوی نقد

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 18، شماره 68، شهریور 1401، صفحه 55-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2022.694908

نویسندگان

بهمن سبزه علی گل¹؛ محمدرسول آهنگران^{* 2}؛ محمود قیوم زاده³

¹دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

²استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، دانشکدگان فارابی، تهران، ایران.

³استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ساوه، ایران.

چکیده

قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، تحقق عنوان باغی را مشروط به قیام مسلحانه و استفاده از سلاح دانسته است. این مقاله سعی دارد با نقل تعاریف و دیگر اظهارات فقیهان در این مبحث (با وجود عدم طرح مستقل مربوط به شرطیت مزبور در آثار فقیهان و در نتیجه دشواری کشف دیدگاه­های ایشان) و با استناد به ادله شرعی اعم از آیات مبارکۀ قران کریم و روایات اهل بیت(ع)، نظریۀ عدم اشتراط را به اثبات برساند و بدین ترتیب مخدوش بودن دیدگاه قانونگذار را در این زمینه ثابت نماید. نادرستی مشروط دانستن بغی به استفاده از سلاح زمانی بیشتر روشن می­شود که به پیشرفت فناوری و امکانات امروزی توجه شود و اینکه می­توان با استفاده از ابزارهای جدید و حتی با اقداماتی ساده مانند نشر اکاذیب در فضای سایبری، به همان نتایجی که به وسیلۀ سلاح قابل دستیابی است، رسید. پژوهش حاضر به روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از داده­های کتابخانه­ای نگارش یافت. 

کلیدواژه‌ها

بغی؛ قیام مسلحانه؛ محاربه؛ خروج بر امام؛ قتال

مراجع

آهنگران، محمد رسول؛ حق نواز، ابوالحسن مبنای فقهی مشروعیت قوانین با رویکرد قرآنی. مجله پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، 13(۴۶) : 30-11

اردبیلی، احمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.

جمعى از محققان در پژوهشگاه تحقیقات اسلامی (1428ق). فرهنگ موضوعی جهاد و دفاع: انتشارات زمزم هدایت، چاپ اول، قم.

حرعاملی، محمد. (1409ق). وسائل الشیعه: انتشارات موسسه آل البیت، چاپ اول، قم.

حسینی روحانی، سید محمد صادق .(1429ق). فقه الصادق: انتشارات اجتهاد، قم.

حسینی شیرازی، سید محمد. (1409).الفقه: انتشارات دارالعلوم، بیروت.

حلبی (ابو الصلاح)، تقی الدین ابن نجم الدین. (1403ق). الکافی فی الفقه: انتشارات کتابخانه عمومى امام امیر المؤمنین علیه السلام، اصفهان.

حلی(علامه)، حسن ابن یوسف (1419ق). تذکره الفقهاء: انتشارات موسسه آل البیت،قم.

حلی(علامه)، حسن ابن یوسف (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة،انتشارات موسسه امام صادق(ع)، قم.

حلّى(فخر المحققین)، محمد بن حسن بن یوسف. (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد: انتشارات مؤسسه اسماعیلیان، قم.

راوندی، قطب الدین (1405ق)، فقه القرآن (للراوندی)، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، چاپ دوم، قم.

سند بحرانی، محمد (1426ق)، اسس النظام السیاسی عندالامامیه،انتشارات فدک،قم.

سیوری حلی، مقداد (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، انتشارات مرتضوى، قم.

صادقی تهرانی، محمد (1365)، الفرقان فی تفسیر القران، انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، قم.

طباطبائی، سید علی (1419ق)، ریاض المسائل،انتشارات موسسه آل البیت،قم.

طبرسی، فضل ابن حسن (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، تهران.

طوسی، محمد ابن الحسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران.

طوسی، محمد ابن الحسن (1413ق)، الخلاف(سلسله الینابیع الفقهیه)،  انتشارات موسسه فقه الشیعه، چاپ اول، بیروت

طوسى، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، انتشارات المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران.

طوسى، محمد بن حسن (1390ق)، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، انتشارات دار الکتب الإسلامیة، تهران.

فاضل آبی، حسن (1417ق)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ سوم.

کاشف الغطاء، جعفر (1422ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، چاپ اول، قم.

مجلسی، محمد باقر (1407ق)، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران.

مشهدی، محمد (1410)،  تفسیر کنز الدقائق، انتشارات موسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین بقم، قم.

مکارم شیرازی، ناصر (1374ش)، تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، تهران.

منتظری، حسینعلی (1417ق)، نظام الحکم فی الاسلام، انتشارات سرایی، چاپ دوم، قم.

نجفی، محمد حسن (1430ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، انتشارات دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بیروت.  

نوری، حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، انتشارات موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، بیروت.

هاشمی شاهرودی، سید محمود (1419ق)، بایسته های فقه جزا، انتشارات بینیاد حقوقی میزان، تهران.

هاشمی شاهرودی، سید محمود (1433)، قراءات فقهیه معاصره، انتشارات مرکز اهل البیت علیهم السلام للفقه و المعارف الاسلامیه، چاپ اول، قم