اسرار نماز از دیدگاه ابن‌عربی و ابن‌ترکه

عرفان اسلامی

مقاله 2، دوره 19، شماره 73، مهر 1401، صفحه 23-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اکرم آکوچکیان¹؛ مهدی دهباشی^{* 2}؛ نادعلی عاشوری³

¹دانشجوی دکتری گروه عرفان اسلامی و اندیشه امام خمینی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد، ایران.

²استاد گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد، ایران.

چکیده

در مورد اسرار نماز و تمایز بین نماز شرعی و نماز حقیقی، تألیفات زیادی از عارفان و حکیمان به­جای­مانده که شباهت اندکی بین آثار مستقل آن­ها وجوددارد. برجسته­ترین آن­ها متعلق به دو عارف نامدار جهان اسلام، صائن­الدین ابن­ترکه و محی­الدین ابن­عربی است. دیدگاه­های ابن­ترکه در رسالۀ اسرارالصلوه ایشان بدون ذکر احکام فقهی آمده و اسرار ارکان کمی، وضعی و قولی نماز براساس علم حروف بیان­شده­است. ابن­عربی در باب68 و 69 از کتاب فتوحات مکیه خویش ضمن بیان فتاوای فقهی خود، به­ترتیب به اسرار جزئیات طهارت و رازهای نماز پرداخته­است. به­طوری­که غیر از تعداد اندکی از عارفان، همچون سبزواری یا امام خمینی دیگران تحت­تأثیر افکار وی، آثار خود را تألیف­کرده­اند. ایشان با ذکر جزئی­ترین دستورات شرعی به­صورت وجوبی و ندبی، سرّ آن­ها را نیز بیان­کرده که از نظر کمی و کیفی همانند دیگر دیدگاه­های وی، گوی سبقت را از دیگران ربوده­است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه­ای، همراه با تصحیح نسخۀ خطی با شیوۀ انتقادی می­باشد. این نوشتار بر آن است که برجسته­ترین نکات این دو اثر نفیس را به­اختصار  معرفی­کرده و ضرورت رویکرد عرفان عملی را در پاسخگویی نیاز بشر به نیایش، خاطرنشان­کند.

کلیدواژه‌ها

اسرار؛ نماز شرعی؛ نماز حقیقی؛ ابن‌ترکه؛ ابن‌عربی

مراجع