تبیین رویکرد اکوزوفی در ارتقا‌ی پایدارسازی میراث بومی اکوموزه‌ها (‌‌نمونه موردی موزه میراث روستایی گیلان‌)

دو فصل‌نامه فضای زیست

دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3، شهریور 1401، صفحه 93-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

نازنین اسلامی^*

دانش آموخته دکتری ، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

چکیده

با مصرف بی‌رویه انرژی و مخاطرات ناشی از آن، که به نگرانی جهانی تبدیل شده است، روز‌به‌روز توجه به فناوری‌های بومی اهمیت بیشتری مییابد. در فرآیند جهانی شدن‌، تنوعات فرهنگی محلی رو به تهدید رفته اند و در این میان دغدغه تضعیف ریشه های هویتی متنوع و به‌ویژه اختلافات فرهنگی متعلق به جمعیت های روستایی، همواره به عنوان چالش اصلی مباحث بین المللی مطرح بوده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش رویکرد اکوزوفی در ارتقای پایدارسازی میراث بومی اکوموزه‌ها تدوین شده است تا به این سوالات پاسخ داده شود: رویکرد اکوزوفی چه نقشی در ارتقای بحث پایدارسازی میراث بومی اکوموزه‌ها دارد؟ ا‌کوموزه‌ها چگونه می‌توانند با در‌نظر‌گرفتن این رویکرد ضمن توسعه برخی از توان‌های محیطی‌شان، نقش معناداری در زمینه شناخت و ادراک فضای سنتی خرده فرهنگ‌ها را ایفا کنند؟ این پژوهش به‌صورت تطبیقی و با رویکردی کیفی به کمک مطالعات اسنادی صورت‌گرفته‌ ‌است که در آن از روش‌تحقیق تاریخی-تفسیری در بخش گردآوری مبانی‌ نظری-تاریخی و روش‌‌تحقیق توصیفی-تحلیلی در زمینه بررسی نمونه مورد مطالعه‌ (موزه میراث روستایی‌ گیلان) استفاده شده است‌. جامعه‌ آماری شامل تمام اکوموزه‌ها می‌باشند و جامعه ‌نمونه شامل آن تعداد از اکوموزه‌ها می‌باشند که از نظر شباهت‌های کالبدی و عملکردی دارای قرابت‌های سبک‌شناسانه می‌باشند. در نهایت مدل تحلیلی پژوهش براساس تطبیق رویکرد اکوزوفی از دیدگاه گاتاری و رویکردهای‌ زمینه‌گرایی، پایداری‌اجتماعی و معماری زیست‌واره طراحی شده است. ‌نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهند در مقایسه تطبیقی هریک از مولفه‌های اکوزوفی در سه سطح اکولوژی ذهنی، اکولوژی اجتماعی و اکولوژی طبیعی با رویکردهای مورد بررسی (شامل پایداری‌اجتماعی، زمینه‌گرایی فرهنگی-اجتماعی و معماری زیست‌واره) شباهت‌های معناداری وجود دارد و این شباهت‌ها در اکوموزه‌ها و به ویژه موزه میراث روستایی گیلان ‌در قالب شبا‌هت‌های عینی‌، عملکردی و کالبدی تجلی یافته است. ‌اکوموزه‌ها با بهره‌گیری از رویکردهای نوین پایداری ‌اجتماعی‌ و زمینه گرایی ‌فرهنگی صورت و معنای جدیدی از واژه‌های میراث، حفاظت و آموزش را به بازدید‌کنندگان و خرده فرهنگ خود هدیه می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

اکوموزه؛ اکوزوفی؛ پایداری اجتماعی؛ پایداری محیط زیست؛ موزه میراث روستایی گیلان

مراجع

• آیت‌اللهی، حمید‌رضا. (1387). بررسی دیدگاه‌های هرمنوتیکی در ساحت‌های مختف فهم. پژوهشنامه فرهنگستان هنر، (11)، 44-57.
• اخوان خرازی، کامیار. (1387). رویکردی تحلیلی به ضرورت توجه به فرهنگ جوامع . هویت شهر، (4)، 133-125.
• اسماعیلی، شبنم. (1386). در آمدی بر انسان‌شناسی فضا و مکان. خانه انسان شناسی‌، (4)،  61-75.
• اشرفی، مهناز. (1389). بررسی مقایسه‌ای مفهوم اکوموزه با موزه‌های سنتی. دو فصلنامه معماری شهرسازی دانشگاه هنر، (4)، 75-61.
• برولین، برنت. (1386). معماری زمینه‌گرا، ترجمه راضیه رضا زاده، تهران: نشر خاک. (2007).
• پوردیهیمی، شهرام. (1390) .فرهنگ و مسکن. مسکن و محیط روستایی، (134)، 18-3.
• تولایی، نوین. (1380). زمینه‌گرایی در شهر‌سازی . فصلنامه هنر های زیبا، (10)، 43-34.
• حبیبی زاد، زهرا. (۱۳۸۷). مفهوم اکوموزه. نشریه کندوج ، (6).
•  داسام، دیوید. (1387). راهنمای تشریحی راه‌‌اندازی موزه با نگاهی به اکوموزه. ترجمه زینب مرادی و علی صالحی، تهران: سمیرا‌. (2008).
• راپاپورت، آموس‌.(1391). معنی محیط ساخته شده: رویکردی در ارتباط غیر‌کلامی، ترجمه فرح حبیب، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری. (2012).
• روح الامینی، محمود (1386). زمینه فرهنگ شناسی، تالیفی در انسان شناسی فرهنگی و مردم‌شناسی، تهران: نشر عطار.
• خاکبان، مژگان و پدرام، بهنام و امامی، محمد امین .(1399). چالش اصالت اثر و محیط پیرامون آن در موزه‌های فضای باز (موزە میراث روستایی گیلان). باغ نظر. 17(89)، 54-45.
• خلاصه گزارش عملکرد موزه میراث روستایی گیلان.(1395).
• طالقانی، محمود. (1390). خانه مرادی، میراث معماری روستایی گیلان جلگه مرکز، نشر آثار هنری فرهنگستان هنر: متن.
• کریمی، اصغر. (1374). اکوموزه، موزه انسان و بوم. نشریه موزه‌ها، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
• کلانتری، فرزاد و رنجبر‌، محسن.( ۱۳۹۳). اکوموزه و گردشگری زیست‌محیطی. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
• محمودی نژاد، هادی. (1389). معماری زیست‌مبنا. تهران: نشر طحان.
• موسوی، آناهیتا .(1394). چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی موزه‌های فضای باز در دنیای معاصر . نشریه کندوج ، (11) .
• هال، ادوارد. ( ۱۳۸۷). بعد پنهان، ترجمه منوچهر طبیبیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. (2008).

 

• Davis, Peter‌. (1999). Ecomuseums Sense of Place, Newcastle: university press.
• Guattari, Felix. (1989).Trois ecologies, Paris:Galilee.
• Naess, Arne. (1973). The Shallow and the Deep, Long-Range Ecology movement. Inquiry, University of Oslo, 16 (1-4), 56-88.
• Pedersen Zari, Maibritt. (2007). Biomimetic Approaches to Architecture‌. Toronto Sustainable Building Conference. 07. Toronto, Canada.
• Rapoport, Amos. (‌1977). Human aspects of urban forms: towards a man-environment approach to urban form and design‌, Oxford: pergamon press.
• Wolford, Jane‌.(2004). Architectural contextualism in the twentieth Century‌: with particular refrences to the architect E.Fay janes and john carl warnecke, thesis Ph.D, goeorgia institiu of technology.
• Oxford Dictionary‌. (2013). available in http://oxforddictionaries.com/us.
• URL 1: Capitaiseuropeias. (2018). Skansen Eco-Museum. Retrieved January 25, 2020, from https://capitaiseuropeias.com/estocolmo/.
• URL 2: Eligasht (2019).‌ Arnhem Eco-Museum. Retrieved January 28, 2020, from https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/.
• URL‌3: European-traveler (2012).‌ Ballenberg Eco- museum. Retrieved January 25, 2020, from ‌https://www.european-traveler.com/switzerland/visit-the-ballenberg-open-air-museum-of-swiss-rural-architecture/
• URL 4:‌ pass-alsace (2010). Alsace Eco-museum. Retrieved January 23, 2020, from https://www.pass-alsace.com/en/62-ecomuseum-of-alsace.
• URL 5: IRIB news Agency. (2021). Traditional Nowruz singing ceremony in Guilan Rural Heritage Museum. Retrieved January 21, 2022, from https://www.iribnews.ir/fa/news/3385967/.
• URL 6: Electronic Newspaper .(2016). Carpet weaving in the rural heritage museum of Guilan. Retrieved January 22, 2020, from https://www.entekhab.ir/fa/news/259804/.