مصادیق آیات قرآنی در متون عرفانی

عرفان اسلامی

دوره 19، شماره 73، مهر 1401، صفحه 155-178   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

زهره اله دادی دستجردی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران،ایران. [e-mail]

چکیده

عرفا و صوفیّه برای بیان مفاهیم و اصطلاحات عرفان نظری و عرفان عملی همواره از آیات قرآن کریم بهره­جسته‌اند؛ آنان برای بیان کشف و شهود و تجربیات عارفانه خود نیز هیچ زبانی را کارآمدتر و رساتر از زبان قرآن نمی‌دانستند. از این رو، می‌توان به­آسانی و به­وفور معنا، تفسیر، تأویل و مصداق بسیاری از آیات قرآن را در متون عرفان و تصوّف یافت. تمرکز اصلی این جستار بر مصادیق آیات قرآن در این متون است. متون عرفانی منتخب این جستار به زبان فارسی است. در ابتدای مقاله به ارائه تعریف مصداق در علم معنی‌شناسی پرداخته­شده تا تفاوت آن با معنیِ "مفهوم" و "معنا" به­دست­آید و سپس تعاریف مصداق و تفاوت آن با تأویل در علوم قرآنی کاویده­ و در پایان نمونه‌هایی از مصادیق آیات قرآن در این متون ذکرگردیده­است. "ملوک" و "قریه" در آیه 34 سورۀ نمل، "کرامت" در آیه 70 سوره اسراء ، "امانت" در آیه 72 سوره احزاب و واژگان "صراط مستقیم" ، "تقوی" و "هوی" از جمله مواردی است که در این جستار در بیست متن عرفانی فارسی، مصداق­یابی شده‌است.

کلیدواژه‌ها

واژگان قرآن؛ مصداق؛ مفهوم؛ تأویل؛ جری و تطبیق؛ متون عرفان و تصوّف

مراجع