بازتاب اندیشه‌های عرفانی طریقت چشتیّه در مثنوی‌های امیرخسرو دهلوی

عرفان اسلامی

دوره 19، شماره 73، مهر 1401، صفحه 283-301   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیدطالب جلالی¹؛ عباس خیر آبادی^{* 2}؛ حمیدرضا سلیمانیان³؛ محمود فیروزی مقدم³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت‌حیدریّه، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت‌حیدریّه، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت‌حیدریّه، ایران

چکیده

چشتیّه طریقتی صوفیانه و تأثیرگذار در هندوستان است. این طریقت جایگاه خود را به­عنوان یک سیستم عرفانی برجسته تثبیت­کرده­است. امیرخسرو دهلوی شاعر مطرح هندوستان متأثّر از آموزه­های این طریقت به آفرینش آثار ادبی خویش پرداخته، با بهره­گیری از معارف صوفیانۀ طریقت چشتیّه، دیدگاه­های عرفانی خویش را تبیین­نموده­­است. این پژوهش با رویکرد توصیفی در پی آن است تا جنبه­های عرفانی مثنوی­های داستانی امیرخسرو را مورد بررسی قراردهد. آن­چه مسلّم است، محوری­ترین آموزه­های فرقۀ چشتیّه که در آثار این شاعر نمودیافته­است، عبارتند از: توحید، تجلّی، وحدت وجود، مشیّت و عنایت الهی، عشق و ازلی­بودن آن، سریان عشق در جهان هستی، عشق مجازی، شفقت، سماع، پیر، ترک تعلّقات، رباضت و تجرید، که از این میان توحید، وحدت وجود، شفقت، مشیّت و ارادۀ، الهی، شوق و نمونه­هایی از این دست بررسی­شده­است که نتایج حاصل از این بررسی حاکی از این حقیقت است که اصول صوفیانۀ طریقت چشتیّه در آثار امیرخسرو دهلوی تأثیر مستقیم­داشته و تعبیرات و اصطلاحات این فرقه در راستای تعلیم و ترویج این طریقت به­کارگرفته­شده­است.

کلیدواژه‌ها

عرفان؛ طریقت چشتیّه؛ مثنوی

مراجع