بررسی باستان شناختی تأسیسات راه تهران- انزلی در دوره قاجار (با تکیه بر خوانش اسناد برجای مانده از دوره قاجار)

باستان شناسی ایران

دوره 12، شماره 1، شهریور 1401، صفحه 76-99   

نوع مقاله: علمی

شناسه دیجیتال (DOI): AOI-2110-1125

نویسندگان

فاطمه عابدی¹؛ احمد چایچی امیرخیز^{* 2}؛ کمال الدین نیکنامی³؛ هایده خمسه⁴

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه باستان شناسی گرایش: دوران اسلامی

²استادیار گروه باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی، تهران، ایران

³استاد، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران

⁴دانشیار گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران

چکیده

دوره قاجار سرآغاز فعالیت های راه سازی اعم ازساخت راه های شوسه و دستیابی به تجارب ارزنده ای در زمینه ی بنیان تأسیسات بینِ راهیِ نوین در ایران قلمداد می شود. شکل گیری روابط سیاسی و بازرگانی میان ایران و جهان غرب، تردد دولتمردان، بازرگانان و سیاستمداران داخلی وخارجی از سوی تهران و بندرانزلی به روسیه و اروپا، پادشاهان آن دوره را برآن داشت که جهت تسریع در برقراری روابط بین المللی اقداماتی انجام دهند. از این رو مناسب ترین مسیر مواصلاتی از پایتخت تا مرز شمالی کشور طی چند سال، در قالب راه شوسه ساخته شد. اماکن بین راهی جدید در فواصلِ منظمِ  این راه  احداث کردند. هدف این پژوهش شناسایی و آگاهی از موقعیت مکانی و کارکرد این بناها بوده و در پی پاسخ به این سؤال است: کاربردی ترین تأسیسات در امتداد راه شوسه تهران- انزلیِ دوره قاجار کدام بناها بوده اند؟ روش این پژوهش تاریخی-تحلیلی است. شیوه‌های گردآوری اطلاعات منابع کتابخانه‌ای دست اول(سفرنامه‌ها، اسناد وزارت امور خارجه، مجلس شورای اسلامی و کاخ گلستان، نقشه‌های جغرافیایی، ورقه های پُستی و عکس‌های تاریخی) و بررسی میدانی (عکس‌برداری و مستند نگاری) است. یافته های پژوهش حاکی از آن است، باتوجه به برقرای روابط دیپلماتیک میان دولت قاجار و کشورهای غربی، چاپارخانه ها بیشترین و مهمترین تأسیسات خدماتی و رفاهی در امتداد این راه بودند که به صورت زنجیره ی  ارتباطیِ وسیع، سبب گسترش مناسبات فرهنگی و سیاسی کشور در  دوره معاصر ایران گردیدند.

کلیدواژه‌ها

تأسیسات؛ راه؛ تهران؛ انزلی؛ قاجار