واکاوی اصول تفکر ناب و ارائه ی مدل مدیریت ناب برای آموزش و پرورش به روش داده بنیاد (تحقیق آمیخته)

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 45، شهریور 1401، صفحه 57-96   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محرمعلی هاشمی¹؛ جهانگیر یاری حاج عطالو^{* 2}؛ صادق ملکی آوارسین³

¹دانشجوی دکترای مدیریت آموزشی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²‏ استادیار گروه علوم تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران ‏

³دانشیار گروه علوم تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران ‏

چکیده

هدف: هدف این پژوهش بررسی میزان تحقق اصول تفکر ناب و ارائه‌ی مدل مدیریت ناب برای آموزش و پرورش ایران بود.
روش: از رویکرد تحقیق آمیخته استفاده شد. با روش نمونه گیری هدفمند 122 نفر از مدیران مناطق آموزش و پرورش آذربایجان غربی پرسشنامه محقق ساخته‌ی اصول ناب را تکمیل کردند. در بخش کیفی برای دستیابی به مدل، با روش اشتراوس-کوربین مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته با 13 نفر از نخبگان تا حصول اشباع نظری ادامه پیدا کرد.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان می‌دهند که آموزش و پرورش مبتنی بر فلسفه بلند مدت بوده اما آینده نگر نمی باشد ، خدمات متناسب با نیاز افراد ارائه می شود، وظایف تخصصی و فرایندهای کاری روشن است، تربیت یافتگان به فلسفه‌ی تعلیم و تربیت اسلامی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش پایبنداند. لذا اصول سوم، ششم، دهم و یازدهم محقق بوده و اصول اول و سیزدهم بطور نسبی برقرارند. در بخش کیفی نتایج تحلیل داده های حاصل از مصاحبه‌ها حول الگوی پارادایمی در 23 مقوله شامل: موجبات علّی 5مقوله، شرایط محیطی 5مقوله، عوامل زمینه‌ای 4مقوله، راهبردها 4مقوله و پیامدها 3مقوله قرار گرفتند
نتیجه‌گیری: نمی‌توان آموزش و پرورش را در وضعیت فعلی "ناب" اتلاق کرد اما با لحاظ قابلیتهای موجود، مدیریت ناب قابل اجرا در آموزش و پرورش می‌باشد. در بخش کیفی پس از تحلیل دادهای حاصل از مصاحبه با نخبگان، "ارزش آفرینی از طریق شناسایی و حذف حداکثری اتلاف‌ها" بعنوان پدیده اصلی شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها

آموزش و پرورش؛ اصول ناب؛ تفکر ناب؛ ارزش آفرینی؛ اتلاف

مراجع

آق قلعه، حسین، سلیمان پورعمران، محبوبه (1399). بررسی رابطه بین مدیریت دانش و کارآفرینی با بهره‌وری و نوآوری سازمانی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(3)، 205-232.

ابراهیمی، مجتبی، سلیمانی، نادر و شفیع زاده، حمید (1399). ارایه الگویی برای مدیریت غیرمتمرکز درآموزش و پرورش بر اساس یک نظریه داده بنیاد. نشریه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 14(ویژه نامه)، 255-269.

ابیلی، خدایار، حاج خزیمه، مجتبی و پورکریمی، جواد (1399). شناسایی مؤلفه‌های مدیریت ناب در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی (یک مطالعة فراترکیب). مدیریت در دانشگاه اسلامی، 9(20)، 241-256.

ایمان، محمدتقی (1391). روش شناسی تحقیقات کیفی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

جعفری، پریوش، یزدانی، سهراب (1387) رویکردهای مدیریتی شش سیگما و ناب در آموزش و پرورش. علوم تربیتی، سال اول شماره سوم پاییز 87.

جهانگیری، عباس (1394). موارد و میزان بکارگیری تکنیکها و ابزارهای مدیریت ناب در نظام بهداشت و درمان ایران. مدیریت اطلاعات سلامت، دوره دوازدهم، شماره پنجم، آذر و دی 94.

خسروی، حسین، پورشافعی، هادی و  طاهرپور، فاطمه(1399). نقش سرمایه روان شناختی در رفتار نوآورانه، با میانجی گری نشاط کاری معلمان ابتدایی بیرجند. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(4)، 193-216.

خوش اخلاق، علی، شفیع زاده، حمید. (1399). بررسی رابطه رهبری تحول آفرین و خلاقیت با یادگیری خودتنظیمی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(2)، 65-90.

دهقان، مریم، موقر، مرتضی و حسینی، ابوالحسن(1400). بررسی تأثیر رهبری تحول‌گرا بر رفتار نوآورانه با تأکید بر نقش ‏میانجی رفتار پیشاهنگی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(4)، 87-112.

سلیمی، قاسم، کشاورزی، فهیمه، حیدری، الهام (1393). مطالعه تجربی رابطه توانمندسازی روانشناختی و بلوغ رفتار تسهیم دانش دانشجویان دکتری دانشگاه شیراز. فصلنامه علمی-پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 5(19)، 1-22.

غلامی، سمیه، احمدی خانمینی، ساره، و احمدیان، ناصر. (1398). شناسایی عوامل مؤثر بر تفاوت نمره‌های ارزشیابی مستمر و نهایی هماهنگ پایه یازدهم از دیدگاه دبیران و دانش‌آموزان: مطالعه ای به روش پژوهش آمیخته. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 9(28 )، 139-170.

قلی مسگرها، سمانه، جهانیان، رمضان، سلیمی، مهتاب. (1400). اعتبارسنجی مدل استقرار مدیریت ناب در آموزش و پرورش از نظر متخصصان. نوآوری های مدیریت آموزشی، 16(2)، 1-16

قویدل، اعظم (1395) مدیریت ناب و کاربست آن در دنیای آموزش، فصلنامه مدیریت فراگیر سال(1:1)

کامکار، زهره، عبدالهی، بیژن ، زین آبادی، حسن رضا، عباسیان، حسین(1398).ارائة الگوی تلفیقی جوامع یادگیرندة حرفه ای ناب در مدرسه." مدیریت مدرسه 7(1): 147-162.

هوشی السادات سیدعلیرضا، رحیمیان، حمید، عباس پور، عباس، خورسندی، علی، غیاثی ندوشن، سعید(1397). طراحی الگوی کیفی دانشگاه ناب برای دانشگاه‌های دولتی (مورد مطالعه: دانشگاه فرهنگیان). دوماهنامه علمی-پژوهشی راهبــردهای آموزش در علوم پزشکی، 11(3)، 132-141.

 

Alves, A. C., Leao, C. P., Uebe-Mansur, A. F., & Kury, M. I. R. (2021). The knowledge and importance of Lean Education based on academics’ perspectives: an exploratory study. Production Planning & Control, 32(6), 497-510.‏

Balzer, W. K., Brodke, M. H., & Kizhakethalackal, E. T. (2015). Lean higher education: successes, challenges, and realizing potential. International Journal of Quality & Reliability Management, 32(9): 924-933.

Balzer, W. K., Francis, D. E., Krehbiel, T. C., & Shea, N. (2016). A review and perspective on Lean in higher education. Quality Assurance in Education, 24(4), 442-462.‏

Cano, M., & O’NEILL, E. (2014). Lean Manufacturing: Can it be Applied Successfully within the Higher Education Sector?. In The International Conference" Quality and Dependability".‏         

Cano, M., Moyes, D., & Kobi, A. (2016). A framework for implementing Lean operations management in the higher education sector. Toulon-Verona Conference" Excellence in Services".

Çalişkan, N., & Mulgeci, A.(2015).Waste identification lean approach in effective education system-case of Albania. Academicus,(12), 199.

Cudney, E. A., Venuthurumilli, S. S. J., Materla, T., & Antony, J. (2020). Systematic review of Lean and Six Sigma approaches in higher education. Total Quality Management & Business Excellence, 31(3-4), 231-244.‏       

Deshpande, M. (2020). Lean Model of Quality Management in Higher Education. Quality Management Implementation in Higher 173.

Douglas, J., Antony, J., & Douglas, A. (2015). Waste identification and elimination in HEIs: the role of Lean thinking. International Journal of Quality & Reliability Management.‏

Grudowski, P., & Wiśniewska, M. (2019). Lean management in higher education institutions. How to begin?. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, (137).‏

Helmold, M., & Samara, W. (2019). Progress in performance management. Industry insights and case studies on principles, application tools, and practice. Heidelberg: Springer.

Höfer, S., & Naeve, J. (2017). The application of lean management in higher education. International Journal of Contemporary Management: IJCM, 16(4), 63-80.‏

Isaksson, R., Kuttainen, C., & Garvare, R. (2013). Lean higher education and lean research. In 16th Toulon–Verona Conference; Faculty of Administration, University of Ljubljana, Slovenia; 29-30.

Kamp, P. (2017). The Lean Journey for Dutch Higher Education Institutions: a way to go?, University of Twente.       

Klein, L. L., Alves, A. C., Abreu, M. F., & Feltrin, T. S. (2022). Lean management and sustainable practices in Higher Education Institutions of Brazil and Portugal: A cross country perspective. Journal of Cleaner Production, 342, 130868.‏  

Lahidji, B. & Tucker, W. (2015). Lean Thinking in Higher Education: Using the Push-Pull Model for Online Graduate Courses Serving Mid-Career Professionals. Toulon-Verona Conference" Excellence in Services".

Liker, J. K. (2020). The Toyota Way, Second Edition: 14 Management Principles from the World's Greatest Manufacturer. McGraw-Hill Education 

Martínez Sanahuja, S. (2020). Towards Lean Teaching: Non-Value-Added Issues in Education. Education Sciences, 10(6): 160.

Masai, P. (2017). Modeling the lean organization as a complex system (Doctoral dissertation, Université de Strasbourg).‏                       

Odero, E. (2017). Lean thinking, value-creation processes, leadership, organizational culture and performance of universities: a conceptual analysis. Imperial Journal of Interdisciplinary Research, 3(4): 353-386.

Pusca, D., & Northwood, D. O. (2016). Can lean principles be applied to course design in engineering education?. Global Journal of Engineering Education, 18(3), 173-179.‏  

Robinson, M., & Yorkstone, S. (2014). Becoming a lean university: The case of the University of St Andrews. Leadership and governance in higher education: Handbook for decision-makers and administrators.‏

Singh, J. (2020). Applying lean methodology to curriculum revision and internship placement process–a case study. Journal of Research in Innovative Teaching & Learning.

Sremcev, N., Lazarevic, M., Krainovic, B., Mandic, J., & Medojevic, M. (2018). Improving teaching and learning process by applying Lean thinking. Procedia Manufacturing, 17, 595-602.         

Thirkell, E., & Ashman, I. (2014). Lean towards learning: connecting Lean Thinking and human resource management in UK higher education. The International Journal of Human Resource Management, 25(21), 2957-2977.‏

Thomas, A., Antony, J., Francis, M., & Fisher, R. (2015). A comparative study of Lean implementation in higher and further education institutions in the UK. International Journal of Quality & Reliability Management.‏

Vukadinovic, S., Djapan, M., & Macuzic, I. (2017). Education for lean & lean for education: A literature review. International Journal for Quality Research, 11(1), 35.‏

Womack, J. P., Jones, D. T., & Roos, D. (2007). The machine that changed the world: The story of lean production--Toyota's secret weapon in the global car wars that is now revolutionizing world industry. Simon and Schuster.‏

www.dolat.ir/detail/332424) (99/06/26)        

www.isna.ir/news/99052921525)(99/06/27)

Zighan, S., & Ahmed, E. Q. (2020). Lean thinking and higher education management: revaluing the business school programme management. International Journal of Productivity and Performance Management, 70(3), 675-703.‏

Ziskovsky, B., & Ziskovsky, J. (2019). Optimizing student learning: a lean systems approach to improving k-12 education. Productivity Press.‏