طراحی الگوی شایستگی‌های منابع انسانی با رویکرد آینده‌نگاری راهبردی در گمرک جمهوری اسلامی ایران

مجله توانمندسازی سرمایه انسانی

دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 17، شهریور 1401، صفحه 123-141   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

باقر بابانژاد¹؛ محسن طاهری دمنه^{* 2}؛ سامره شجاعی³؛ محمدباقر گرجی⁴

¹دانشجوی دکتری مدیریت منابع انسانی، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران.

²استادیار، گروه مهندسی صنایع و آینده‌پژوهی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

³استادیار، گروه مدیریت، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران

⁴استادیار، گروه مدیریت، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران.

چکیده

امروزه اهمیت نقش سرمایه های انسانی به عنوان عامل حیاتی و ممتاز برای بقا و موفقیت سازمان ها بیش از پیش مورد توجه قرارگرفته است. بنابراین سازمان‌ها در راستای شناسایی و جذب منابع انسانی توانمند باید با تکنیک‌های این اقدام آشنا باشند. شناسایی شایستگی‌ها، زبان مشترک برای توصیف نیازهای هر شغل است و الگوی شایستگی یک ابزار مناسب برای شناخت شایستگی‌ها است. هدف پژوهش ارائه الگوی شایستگی‌های منابع انسانی برای سازمان گمرک با رویکرد آینده‌نگارانه است.

شناسایی عوامل موثر بر گمرک از طریق مطالعه کلان‌روندها با روش پویش محیطی (تکنیک PESTEL) و شناسایی پیشران‌ها با تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار میک‌مک انجام گردید. سپس، سناریونگاری گمرک آینده با تنظیم پرسشنامه عدم قطعیت و با تحلیل داده‌ها در سناریوویزارد صورت پذیرفت. برای شناسایی شاخص‌های شایستگی منابع‌انسانی، ضمن بهره‌گیری از سناریوهای مترتب بر گمرک، از روش مصاحبه‌ و برای سنجش مدل از پرسشنامه استفاده گردید. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و آزمون‌های آماری در نرم‌افزارهای SPSSو PLS صورت گرفت.

شناسایی عواملی محیطی مؤثر بر سازمان، شناخت پیشران‌ها، عدم قطعیت‌ها و سناریونگاری گمرک آینده می‌تواند پیش‌بینی بلندمدت را بهبود بخشد. نتایج نشان می‌دهد؛ ارزش، دانش و مهارت به عنوان ابعاد مؤثر الگوی شایستگی‌ و ارزش‌های اصلی، شایستگی‌های حرفه‌ای، عملیاتی و مدیریتی به عنوان حوزه‌های (سطوح) الگو شناسایی‌شده است.

تدوین مدل شایستگی با رویکرد آینده‌نگارانه به‌عنوان راه‌حلی عملی می‌تواند مدیران گمرک را تعریف مهارت‌ها و دانش لازم برای مشاغل، ارزیابی و بهبود عملکرد کارکنان، هم‌راستایی فرآیند مدیریت استعدادها با استراتژی سازمانی یاری رساند.

کلیدواژه‌ها

شایستگی منابع انسانی؛ کلان‌روند؛ آینده‌نگاری؛ سناریو نگاری؛ سازمان گمرک

مراجع

البرزی دعوتی, هادی و اکبر نصراللهی(1397) تحلیل روندها و پیشران های موثر بر خبر صداوسیما در 5 سال آینده، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، دوره 25 شماره 94، صص 103-127.

بهار مقدم، مهدی و خادمی، ساسان، حسابداری منابع انسانی به‌عنوان انسانی به‌عنوان ارزشمندترین دارایی یک سازمان، 1394، مجله مطالعات حسابداری و حسابرسی، شماره 14، صص 44-63.

پورکریمی, جواد, کرامتی, محمدرضا, محمدی, علیرضا. (1396). طراحی و تبیین صلاحیت‌های حرفه‌ای کارشناسان منابع انسانی. مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 86، 61-69

جوکار، ‌بابک؛ علی‌پور‌درویش، ‌زهرا؛ یزدانی، ‌حمیدرضا و میرسپاسی، ‌ناصر. (1398). آینده‌‌نگاری کرامت منابع انسانی در سازمان‌های دولتی: مطالعه موردی. فرآیند مدیریت و توسعه، دوره 32 ، شماره 3، پیاپی 109، صص 49-70.

ذوالفقارزاده، محمدمهدی؛ گیلانی‌نژاد، فاطمه‌زهرا و کلانتری، مریم (1398) آینده نگاری در سازمانها روشها و ابزارها، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی تهران، تهران.

رشید ارده، حبیب الله. خزایی، سعید (1395) شناسایی عوامل مؤثر راهبردی بر آینده صنعت بانکداری: فرآیند مدیریت توسعه، دوره 26، شماره 3 ، صص 96-71.

رعیت پیشه، سعید و تیزرو، علی، آینده‌پژوهی در تعیین راهبردهای کیفیت خدمات گمرک و لجستیک به مشتریان با رویکرد سناریو نگاری، 1395، نشریه چشم‌انداز مدیریت صنعتی، شماره 23، صص 101-129.

زالی، نادر (1390) آینده‌نگاری راهبردی و سیاست‌گذاری منطقه‌ای با رویکرد سناریونویسی: فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 14، شماره 4، صص 54-33.

زاهدی، شمس السادات و شیخ، ابراهیم (1389)، الگوی قابلیت‌های راهبردی مدیران میانی دولتی. مطالعات مدیریت راهبردی ، دوره 1، شماره 1 صص 95-139.

شفیعی نیک آبادی، محسن؛ سنگبر، محمدعلی( 1395)، مدیریت شایستگی براساس تئوری چشم انداز با رویکرد فازی. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات مدیریت بهبود و تحول، سال بیست وپنجم، شماره 82، صص 81-98.

طاهری دمنه، محسن. نادری خورشیدی، علیرضا (1393) آینده‌نگاری منابع انسانی در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران با استفاده از روش تلفیقی سناریو پردازی و تحلیل اثرات متقاطع: فصلنامه منابع انسانی ناجا، سال 9، شماره 36، صص 49-29.

طباطبایی، علی و ثابتی، عباس (1389). سازمان جهانی گمرک با رویکرد بررسی موانع پیش روی گمرک جمهوری اسلامی ایران در این سازمان، فصلنامه علمی - پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، دوره 3، شماره 13 - شماره پیاپی 12، صفحه 125-166.

عریانی، بهاره (1393) کلیاتی پیرامون آینده‌پژوهی: سومین همایش ملی آینده‌پژوهی، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، دوره 3.

لیندگرن، ماتس و هانس باندهولد، (1390)، طراحی سناریو: پیوند بین آینده و راهبرد، ترجمه عبدالعزیز تاتار، تهران، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی

هاینز، اندی و بیشاپ، پیتر. (2006). تفکر درباره آینده: رهنمودهایی برای آینده‌نگاری راهبردی. ترجمه: ذوالفقار زاده، محمدمهدی. سعدآبادی، علی‌اصغر فیروز پور، آرمین و دارایی، مسعود (1395)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.

یوسفی خرایم، محمد؛ قاسمی، حاکم ؛ درویشی سه تلانی، فرهاد؛ کشاورز ترک، عین اله و موسی خانی، مرتضی (1398) خوشه‌بندی و نگاشت روند 40 ساله پژوهش‌های حوزه آینده‌نگاری: فصلنامه آینده‌پژوهی مدیریت، سال سی ام، شماره 1، صص 54-41.

Alam, M. UNDP Global Centre for Public Service Excellence, Singapore.

Aldabbagh, I., & Allawzi, S. (2019). Rethinking Scenario Planning Potential Role in Strategy Making and Innovation: A Conceptual Framework Based on Examining Trends towards Scenarios and Firm's Strategy. Academy of Strategic Management Journal, 18(5), 1-14.

Baranova, Alina, P, (2013). Human Resource Developmet In customs Based On Competency Management, Customs Scientific Journal Customs, No.2, PP. 84-91.

Bence Nemeth, N. D., Mie Augier. (2019). “Understanding some pitfalls in the strategic foresight processes: The case of the Hungarian Ministry of Defense”. Futures, 101, 102-194.

Boyatizis, R. (1982). The competent manager: A model for effective performance. Newyork: Wiley & Sons.

Burrus, J., Jackson, T., Xi, N., & Steinberg, J. (2013). Identifying the most important 21st century workforce competencies: An analysis of the Occupational Information Network (O* NET). ETS Research Report Series, 2013(2), i-55.

Conway, M. (2015). Foresight: An Introduction–A Thinking Futures Reference Guide. Thinking Futures, Melbourne.

Dessler, G. (2015). Manajemen Sumber Daya Manusia.jakarta: Salemba Empat.

Draganidis F., & Mentzas G. (2006).Competency Based Management:A Review of Systems and Approaches. Information Management and Computer Security, Vol. 14, No. 1, pp. 51-64.

Geimer, J. L., Zolner, M., & Allen, K. S. (2017). Beyond hr competencies: removing organizational barriers to maximize the strategic effectiveness of HR professionals. Industrial and Organizational Psychology, 10(1), 42-50

Gordhan, P. (2007). Customs in the 21st Century. World Customs Journal, 1(1), 49-54.‏

Greenblott, J. M., O’Farrell, T., Olson, R., & Burchard, B. (2019). Strategic foresight in the federal government: a survey of methods, resources, and institutional arrangements. World futures review, 11(3), 245-266.

Hauptman, A., & Steinmüller, K. (2018). Surprising Scenarios. Imagination as a Dimension of Foresight. In Envisioning Uncertain Futures (pp. 49-68). Springer VS, Wiesbaden.

Hines, A., Gary, J., Daheim, C., & van der Laan, L. (2017). Building foresight capacity: toward a foresight competency model. World Futures Review, 9(3), 123-141.

Horváthová, P., Čopíková, A. & Mokrá, K. (2019).Methodology proposal of the creation of competency models and competency model for the position of a sales manager in an industrial organisation using the AHP method and Saaty’s method of determining weights.Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 32(1), 2594-2613.

Ikävalko, H., Hökkä, P., Paloniemi, S., & Vähäsantanen, K. (2020).Emotional competence at work.Journal of Organizational Change Management.

Ilinska, L., Platonova, M., & Smirnova, T. (2016).MetaphoricalCompetence in Professional Communication. Procedia-Social and BehavioralSciences, 236, 254-259.

Jacobsen, B., & Hirvensalo, I. (2019). What is Strategic Foresight. Future Proof.

Junker, R., and Lee Robbins, Curtis, P. (2016).The Competency Framework Design Your Future, Actuary of Future, Issue.39. PP. 17-20.

Komlossyová, E.Š., Schlossarek, M., Macková, L., & Medová, N. (2020).One step ahead? , The use of foresight by Czech and Slovak non-governmental organizations. European Journal of Futures Research, 8(1), 1-9.

Kotler P (2002) Marketing management—analysis, planning, implementation, and control, 9th edn. Prentice-Hall, Englewood Cliffs

Kotzab, H., Teller, C., Bourlakis, M. and Wünsche, S. (2018).Key competences of logistics and SCM professionals – the lifelong learning perspective. Supply Chain Management: An International Journal, 23(1), 50-64.

Lee, Changyong, Song, Bomi, Park, Yongtae (2015), Volume 90, Part A, January 2015, Pages 285–301.

Levenson, A. (2020). A Long Time Until the Economic New Normal, Leaders must learn from the pandemic now to position their companies to thrive in the next crisis. Sloan Review, MIT, April 10. https://sloanreview.mit.edu/article/a-long-time-until-the-economic-new-normal.

Martin, B. (1995).Foresight in science and technology. Technology Analysis and Strategic Management, 7(2): 139-168.

McArdle, S. L., Waters, J. P., Briscoe, & Hall, D. T. (2007) Employability during Unemployment: Adaptability, Career Identity and Human and Social Capital. Journal of Vocational Behavior, 71, 247-264. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2007.06.003

McClelland, D. C. (1973). Testing for Competence rather than for" intelligence" .American psychologist, 28(1), 1

McCue, R., McCormack, T., McElnay, J., Alto, A., & Feeney, A. (2019). The future and me: Imagining the future and the future self in adolescent decision making. Cognitive Development, 50, 142-156.

Mielken, A., (2019). https://www.linkedin.com/pulse/exploring-future-customs-eu-2040-join-me-arne-mielken/ .Exploring the future of customs in the EU by 2040”

Naisbitt, J. Megatrends. Ten New Directions Transforming Our Lives; Warner Books: New York, NY, USA, 1982.

Peterson, J., (2017). An overview of customs reforms to facilitate trade.Journal of International Commerce and Economics, 1.

Ramírez, R., & Selin, C. (2014).Plausibility and probability in scenario planning.Foresight.

Ramirez, R., Mukherjee, M., Vezzoli, S., & Kramer, A. M. (2015) Scenarios as a scholarly methodology to produce “interesting research”. Futures, 71, 70-87.

Rhisiart, Martin, Miller, Riel, Brooks, Simon (2014), learning to use the future: developing foresight capabilities through scenario processes, Technological Forecasting & Social Change, In press.

Rohrbeck R (2010) Corporate foresight: towards a maturity model for the future orientation of a firm. Springer-Verlag, Berlin

Schoemaker, P. J. (1995). Scenario planning: a tool for strategic thinking. Sloan management review, 36(2), 25-50.‏

Schreiber, D. (2019).Organizational Capability Model for Futures Thinking. In: Futures Thinking and Organizational Policy. Case Studies for Managing Rapid Change in technology.Globalization and Workforce Diversity. Ed. by Schreiber, D. – Berge, Z., 35–53. Palgrave Macmillan, Switzerland

Schultz, C. M. (2021).The Future of HR.In Beyond Human Resources-Research Paths towards a New Understanding of Workforce Management within Organizations.IntechOpen.

Schwarz, J. O., Rohrbeck, R., & Wach, B. (2020).Corporate foresight as a microfoundation of dynamic capabilities.Futures & Foresight Science, 2(2), e28.

Schweitzer, N., Hofmann, R., & Meinheit, A. (2019). “Strategic customer foresight: From research to strategic decision-making using the example of highly automated vehicles”. Technological Forecasting and Social Change, 144, 49-65.

Skorková, Z. (2016). Competency models in public sector. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 230, 226-234.

Spaniol, M. J., & Rowland, N. J. (2019).Defining scenario. Futures & Foresight Science, 1(1), e3

Swanson, E., Kim, S., Lee, S. M., Yang, J. J. & Lee, Y. K. (2020). The effect of leader competencies on knowledge sharing and job performance: Social capital theory. Journal of Hospitality and Tourism Management, 42, 88-96.

Tuomisto, V., Pulvermacher, C., & Atkinson, C. (2018). Faster Customs, Faster Trade: Using Technology for Trade Facilitation.

Ulrich, D., Younger, J., Brockbank, W., & Ulrich, M. (2012).HR talent and the new HR competencies.Strategic HR Review.

Ulrich, D., Younger, J., Brockbank, W., & Ulrich, M. (2012).HR talent and the new HR competencies.Strategic HR Review.

Van Der Heijden, K. (1996). Scenarios: The art of Strategic Conversation.Wiley.

Vecchiato, Riccardo (2012), Environmental uncertainty, foresight and strategic decision making: An integrated study, Technological Forecasting & Social Change, 79 (2012) 436–447.

Velasco-Martínez, Leticia-Concepción, and Juan-Carlos Tójar-Hurtado. "Competency- Based Evaluation in Higher Education- Design and Use of Competence Rubrics by University Educators." International Education Studies 11, no. 2 (2018): 118-132.

Zach, Lazzari, (2018), Types of Competency Models., Smallbusiness.chron.com /types-competency-models-15377.html.